Ga naar de inhoud

Gerrit Rietveld in Slot Zuylen – Vernieuwing aan de Vecht

Gerrit Rietveld

Gerrit Rietveld, de vermaarde Utrechtse meubelmaker en architect (1888-1964) begon zijn carrière in kasteelmuseum Slot Zuylen in Oud-Zuilen. Tijdens de themarondleiding Rietveld in Slot Zuylen – Vernieuwing aan de Vecht (van 22 april tot en met 24 september) nemen gidsen bezoekers mee naar dit opmerkelijke begin van de jonge Rietveld en het leven van de voormalige bewoners van het kasteel. Ook is in het kader van 100 jaar De Stijl dagelijks een exclusieve bezichtiging van het normaal gesloten Poortgebouw.

In 1905 kreeg de toen 17-jarige Gerrit Rietveld opdracht van de toenmalige bewoner, Frederik baron Van Tuyll van Serooskerken, een serie neogotische meubels te maken voor het Poortgebouw. Rietveld leerde in die tijd het vak in het atelier van zijn vader, de Utrechtse meubelmaker Jan Cornelis Rietveld (1860-1933), die een paar jaar eerder voor het kasteel enkele archiefkasten had gemaakt. Die bijzondere aanwezigheid van werk van vader en zoon en hun samenwerking voor het Poortgebouw is aanleiding voor de themarondleiding.

De Stijl

In een interview in 1959 zei Rietveld dat hij tijdens het maken van de nog traditionele meubels tot het inzicht kwam dat zijn artistieke toekomst elders lag: “Ik ben niet van de oude stijlen afgehaakt, omdat ik ze niet mooi vond. Of omdat ik het niet goed kon maken, want ik had het vak goed geleerd. Maar ik ben ermee uitgescheden, omdat het geen voldoening gaf. Ik zag er geen toekomst is. Want alles wat je maakte in die oude stijlen was eigenlijk slechter dan wat de mensen in die tijden zelf maakten.”

Maar toch, aldus meubelrestaurator en gastcurator Nico Hijman: “In de meubels zie je Rietvelds traditionele origine, maar de vernieuwende elementen erin getuigen tegelijkertijd van zijn bijzondere ontwerpvaardigheden”.

In 1919 bekeerde Rietveld zich volledig tot de moderniteit met zijn aansluiting bij de De Stijl beweging die een paar jaar eerder was opgericht.

Vernieuwing aan de Vecht

Bezoekers maken tijdens de rondleiding een reis door de meer recente geschiedenis van Slot Zuylen gecombineerd met het verhaal rond Gerrit Rietveld. Schilderijen, foto’s, archiefstukken, tekeningen en originele meubels vertellen over een vernieuwingsgezinde baron, die bekend staat als de ‘betonbaron’, en die vanaf 1900 het eeuwenoude Slot Zuylen klaarstoomde voor de 20e eeuw.

De presentatie in het historische interieur van een aantal iconische Rietveld meubels uit de jaren 1920 en later, die in bruikleen zijn gegeven, maakt duidelijk hoe baanbrekend de nieuwe strakke vormgeving van Rietveld en de kunstbeweging De Stijl was. In 1935 verbouwde Frederiks zoon, de gelijknamige laatste bewoner van Slot Zuylen, de biljartkamer van zijn vader tot nieuwe slaapkamer. Hij koos voor een voor die tijd moderne inrichting met verwijzingen naar vernieuwende ontwerpers als Frank Lloyd Wright en Berlage. Dit was toen heel ongebruikelijk voor een historisch kasteel van een adellijke familie.

Exclusieve rondleiding

Het Poortgebouw is normaal niet toegankelijk voor publiek, maar ter gelegenheid van het themajaar Mondriaan to Dutch Design gaan de deuren van deze intieme ruimte op gezette tijden open.

Conservator van Slot Zuylen Gerbrand Korevaar: “Rietveld kreeg de opdracht meubels te maken die een eenheid vormden met de architectuur van het Poortgebouw. Die onderlinge verbinding tussen meubels en de ruimte eromheen zoekt de architect ook in zijn latere werk, zoals bij het Rietveld Schöderhuis. De opdracht voor Zuylen was in die zin een prelude op Rietvelds latere baanbrekende oeuvre. Deze presentatie is een unieke mogelijkheid om dat te ervaren in de ruimte waarvoor en waarin (de tafel past niet door de smalle trap) de meubels zijn gemaakt.”

Foto: Het Poortgebouw van Slot Zuylen is normaal voor publiek gesloten.