Ga naar de inhoud

IJkbasis in Loenen bijzonder rijksmonument

Nederland is een uniek monument rijker. De IJkbasis in Loenen bij Apeldoorn is bestempeld tot beschermd rijksmonument.

Directeur Susan Lammers van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) overhandigde op vrijdag 19 mei 2017 de officiële aanwijzingspapieren en een monumentenbordje aan Nathan Stukker, wethouder cultuurhistorie van de gemeente Apeldoorn. Daarmee is de eerste aanwijzing op basis van de Erfgoedwet een feit.

Nederland behoort tot de meest nauwkeurig landmeetkundig opgemeten landen ter wereld. De historie ervan begint in de vroege 16e eeuw als geograaf en wiskundige Gemma Frisius als eerste de zogeheten driehoeksmeting beschrijft. Die bleef eeuwenlang de meetkundige grondslag op basis waarvan ons land in kaart werd gebracht.

Nauwkeurigheid

De exacte lengte van één zijde van zo’n driehoek was voldoende maar ook cruciaal voor de schaal en nauwkeurigheid van het hele landelijke driehoeksnet. Dat stelde hoge eisen aan de nauwkeurigheid van de meetapparatuur.

Om die verder te verbeteren werd in 1957 de IJkbasis aangelegd waarmee landmeetkundige apparatuur geijkt kon worden. De behoefte daaraan was groot in de wederopbouwperiode van de jaren ‘50 met op grote schaal de aanleg van infrastructuur, stadsuitbreidingen en ruilverkavelingen. Maar er was ook dringend behoefte aan aansluiting met andere netten in Europa. Dat vereiste uniforme afstandsmeting.

De IJkbasis in Loenen staat op een strook heide van ruim 576 meter lengte en 20 meter breed die is vrijgemaakt van begroeiing. Op de strook staan de betonnen pijlers, van ver zichtbaar in een prachtig natuurgebied. Vanwege de vereiste geologische stabiliteit van de ondergrond is gekozen voor de locatie in natuurgebied Loenermark, beheerd door de Stichting Geldersch Landschap en Kasteelen.

In onbruik

De IJkbasis, uniek in noordwest Europa, is door de opkomst van elektronische afstandsmeting en satellietplaatsbepaling in onbruik geraakt.

Anno nu is het de stille getuige van de rijke geschiedenis van driehoeksmeting op de Zilvensche Heide. De zeldzaamheid en betekenis van de IJkbasis rechtvaardigen volgens de RCE de aanwijzing tot rijksmonument.

De aanwijzing is onderdeel van het aanwijzingsprogramma Wederopbouw 1940-1965.

Foto: De IJkbasis op de Zilvensche Heide in Loenen.