Een collectie prehistorische smeltkroesjes van bijna 2500 jaar oud uit Tilburg levert het bewijs voor de oudste vorm van metaalrecycling in Nederland.
De onderzoeksresultaten worden begin april gepresenteerd in het Jaarboek van de Nederlandse Archeologie 2017, een initiatief van de Stichting Archeologie & Publiek in samenwerking met Pronk Producties en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Het boek geeft een overzicht van twintig bijzondere archeologische onderzoeken van het afgelopen jaar.
Ganzeneieren
De smeltkroesjes dateren uit de midden-ijzertijd (ca. 450 voor Christus) en zijn door een amateurarcheoloog gevonden in een kuil. De kuil is onderzocht door het archeologisch bedrijf Transect, in opdracht van de gemeente Tilburg.
De voorwerpen – dertien in totaal – hebben de vorm en het formaat van ganzeneieren en zijn hol van binnen. Medewerkers van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de Technische Universiteit Delft (faculteit Civiele Techniek en Toegepaste Aardwetenschappen) en de universiteit Groningen (Groningen Instituut voor Archeologie) hebben de smeltkroesjes natuurwetenschappelijk onderzocht.
Zien wat is verdwenen
Chemisch onderzoek toont aan dat de smeltkroesjes met een tot nog toe onbekende techniek zijn gemaakt om ze te kunnen gebruiken voor het omsmelten van koperlegeringen.
De binnenkant van de kroesjes vertoont allerlei afdrukken. Met behulp van een micro CT-scanner op de TUDelft zijn deze 3D in beeld gebracht. Dat maakt het mogelijk de verschillende voorwerpen te herkennen. Het schroot werd kennelijk in de kroesjes omgesmolten. In de afdrukken zijn een mantelspeld, rechte en gedraaide staafjes en fragmenten van bronzen vaatwerk. Het gaat om voorwerpen die in de midden-ijzertijd weinig voorkwamen.
Nooit eerder was het mogelijk om te zien wat werd gesmolten in prehistorische smeltkroesjes: ging het om primaire grondstoffen of om schroot? De nu gevonden smeltkroesjes met afdrukken van het omgesmolten schroot vormen het eerste harde bewijs voor recycling.
Boekinformatie
In het Jaarboek van de Nederlandse Archeologie 2017 worden twintig archeologische onderzoeken voor een breed publiek toegankelijk gemaakt. Daartoe behoren het Trechterbekergrafveld in Dalfsen, het legerkamp van Napoleon bij Austerlitz en de vestingwerken van Maastricht. De onderwerpen zijn geselecteerd door een commissie onder leiding van de RCE.
Foto: Twee van de dertien eivormige smeltkroesjes. De linker is compleet, de rechter is gebroken waardoor de holte aan de binnenkant goed zichtbaar is.