De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft in Tilburg vier monumenten uit de wederopbouwperiode (1940-1965) aangewezen als rijksmonument. Het gaat om de Schouwburg, Station Tilburg, het Cobbenhagengebouw van Tilburg University en de kapel Onze Lieve Vrouw Ter Nood (foto). De plaatselijke overheid, eigenaar van de schouwburg, is trots op de landelijke erkenning van de naoorlogse bouwkunst.
Uit de miljoenen bouwwerken die in de jaren 1940-1965 in Nederland zijn neergezet, heeft de rijksdienst een selectie gemaakt van tweehonderd toppers. In Tilburg werd eerder al voormalig zorgcomplex Sint Jozefzorg aangewezen als wederopbouwmonument. Daarmee heeft de zesde stad van Nederland nu in totaal vijf rijksmonumenten uit de betreffende periode.
Architectuur van de wederopbouw wordt vaak betiteld als ‘lelijk’, ‘saai’ en ‘bouwtechnisch slecht’. Dat beeld kan volgens de RCE genuanceerder, want uit de monumenten spreekt ook de spirit van optimisme en opbouw. De gebouwen vertonen vaak een onverwachte rijkdom aan details en materiaaltoepassingen, zoals blijkt uit de Tilburgse exponenten.
Schouwburg
De Schouwburg is van belang voor de architectuurgeschiedenis, vooral voor de historie van de theaterbouw. Het pand geldt als een belangrijk werk in het oeuvre van de architecten Bijvoet en Holt.
De grote ramen verbeelden de communicatie met de stad en kenmerken het sociale karakter van theaters in deze periode. De architecten ontwierpen ook een deel van het interieur en het meubilair. Onderdelen daarvan zijn nog steeds aanwezig.
Station Tilburg
Het Station Tilburg wordt in het algemeen gezien als het hoogtepunt in het oeuvre van de architect Van der Gaast. Het gebouw valt direct op door de enorme stalen zogenoemde hypparschalen waaruit het dak is samengesteld. Voor het eerst zijn hier in een station bij de bouw roltrappen toegepast.
Cobbenhagengebouw Tilburg University
Het Cobbenhagengebouw Tilburg University van architect J. Bedeaux is van belang als uitdrukking van de groei van universiteiten en hoge scholen in de jaren zestig. Het is representatief voor het campusmodel zoals dat zich na de oorlog bij universiteiten ontwikkelde.
In het natuursteen van een van de gevels is een kunstwerk aangebracht door Jan Vaes, met het Bijbelse thema van de vijf wijze en de vijf dwaze maagden.
Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood
In het centrum van Tilburg staat op het ‘verstopte’ plein het sculpturaal kapelletje Onze Lieve Vrouw ter Nood van architect J.C.A. Schijvens.
In de zuidelijke gevels zijn over de volledige hoogte glas-in-betonramen aangebracht naar een ontwerp van Daan Wildschut. Zij verbeelden een vrouw met kind, door een draak bedreigd. Hoog in de kapel zijn ronde vensters gemaakt die voor een fraaie lichtval op het altaar en het Mariabeeld zorgen.
Foto: het sculpturaal kapelletje Onze Lieve Vrouw ter Nood van architect J.C.A. Schijvens.