Het 3500 jaar oude zwaard van Ommerschans, een van de meest zeldzame en bijzondere stukken uit de Nederlandse en Europese prehistorie, is vandaag (woensdag 5 juli) aangekocht door het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden.
Het zwaard geldt als icoon voor de vaderlandse bronstijd (2000-800 v.Chr.). Met de aankoop komt het na bijna negentig jaar terug naar Nederland. Het museum kocht het stuk bij veilinghuis Christie’s in Londen voor 550.000 euro, ruim drie keer de richtprijs.
Zonder een genereuze bijdrage van de Vereniging Rembrandt en haar Nationaal Fonds Kunstbezit was deze transactie niet mogelijk geweest. Overige steun kreeg het museum van het Mondriaan Fonds, de BankGiro Loterij en vriendenvereniging RoMeO.
Zeldzaam
Het zwaard van Ommerschans (68 cm) behoort tot een groep van zes zeldzame reuzenzwaarden. Waarschijnlijk zijn ze indertijd door een en dezelfde meester-bronsgieter gemaakt.
Het zwaard van Ommerschans is volgens het museum van de zes het meest indrukwekkende, gave en wetenschappelijk interessantste exemplaar. Het werd tussen 1894 en 1900 gevonden op een landgoed in Overijssel. Als enige van de groep werd het aangetroffen tegelijk met tien kleine gebruiksvoorwerpen. Vanaf 1927 ondernam het RMO vergeefs pogingen het zwaard aan te schaffen. In de tussentijd verhuisde het met de eigenaren naar Duitsland.
De zwaarden zijn niet geschikt om mee te vechten; ze zijn ongeslepen, te groot en te zwaar. Het gaat om geïdealiseerde, ceremoniële wapens of zelfs religieuze voorwerpen, die indruk moesten maken door hun schoonheid en enorme formaat. Alle zes eindigden ze ongebruikt als offer in rivieren, venen en moerassen, waar contact met goden en voorouders kon worden gelegd.
Esthetische schoonheid
De zwaarden zijn volgens het RMO van grote esthetische schoonheid en vrijwel identiek. Alle zes getuigen ze van de absolute top in de kunst van het bronsgieten.
Ze raakten verspreid over Engeland, Frankrijk en Nederland. Dat laat zien hoe wijdverbreid de handelscontacten 3500 jaar geleden binnen Europa al waren. Inmiddels behoren ze tot de topstukken in nationale verzamelingen van o.a. het British Museum.
Het RMO heeft het enige kleinere exemplaar uit de groep, het zwaard van Jutphaas, sinds 2005 in de collectie.
Enorm blij
“We zijn enorm blij en opgelucht dat het ons uiteindelijk is gelukt dit zwaard te bemachtigen”, zegt museumdirecteur Wim Weijland.
“Het Nationaal Fonds Kunstbezit steunde nooit eerder een archeologische aankoop. Op die erkenning ben ik heel trots. Het benadrukt het belang van het zwaard voor de Collectie Nederland én het belang ervan voor de Nederlandse geschiedenis en archeologie”.
Ereplaats
Het zwaard is binnenkort tijdelijk te bewonderen in de centrale Tempelzaal van het RMO. In 2018, wanneer het Rijksmuseum van Oudheden zijn tweehonderdjarig bestaan viert, is het te zien in een overzichtstentoonstelling over topaanwinsten uit twee eeuwen museumgeschiedenis. Uiteindelijk krijgt het bijzondere wapen een ereplaats op de afdeling Archeologie van Nederland. www.rmo.nl/zwaardommerschans