Stadsherstel Amsterdam heeft zijn eerste naoorlogse monument aangekocht: de Pinksterkerk in Heemstede, een van de honderd Nederlandse topmonumenten uit de wederopbouwperiode 1940-’65. Hoogtepunt is de fenomenale glas-in-betongevel in filigrainstijl.
De gereformeerde Pinksterkerk behoort tot de meest opmerkelijke monumenten van Heemstede. Alle aandacht van het verder sobere bouwwerk gaat uit naar die ene lange glas-in-betongevel aan de voorkant; dankzij zijn geometrische vormen in reliëf is het een uniek werk. Wat daar achter zit is volgens Stadsherstel minstens zo bijzonder. In zeventig verschillende tinten kleurt het glas-in-beton de lichtinval van de grote kerkzaal. Het gebouw staat sinds 1956 en is ontworpen door de architecten Chr. Nielsen, J.H. Spruit en W. van der Kuilen, die naam maakten met woning- en kerkenontwerp.
Herbestemming
“Dat ons eerste wederopbouw monument een kerk is, verbaast me niet”, zegt adjunct-directeur Michiel van der Burght van Stadsherstel. “Vrijwel alle monumentale gebouwen vanaf de tweede helft van de vorige eeuw verkeren in goede staat. Dat geldt ook voor de kerken. Door de leegloop van die gebouwen moeten zij herbestemd worden om ze te kunnen behouden en dat gaan wij doen bij deze kerk”.
De Pinksterkerk is een modern godshuis zonder toren op een rechthoekige plattegrond. Hij is opgetrokken in gewapend beton en baksteen en heeft een plat dak. Het gebouw is acht meter achter de rooilijn geplaatst op een terrein van circa 24 bij 50 meter en werd in 1957 in gebruik genomen. Qua type is het een verdiepingskerk: de kerkzaal staat bovenop een souterrain met vergader- en andere ontmoetingsruimtes.
Pinksterverhaal
Kunstenaar Berend Hendriks ontwierp het glaskunstwerk van 21 x 5 meter in de gevel. Het stelt het Pinksterverhaal voor, waarbij de ‘heilige geest over de apostelen neerdaalt’. Ondanks de nadruk op geometrie in de vormen zijn de afbeeldingen uit de vertelling duidelijk herkenbaar.
Er staan onder meer ‘de zeven apostelen’ en een doorboorde hand waar een duif uit opvliegt, het symbool voor de Heilige Geest. Het kunstwerk telt negentien vlakken in wisselende glasdikten. Het verlicht het kerkinterieur in wisselende sferen, afhankelijk van het tijdstip van de dag en het seizoen.
Tegen de westelijke muur van de kerkzaal is een natuurstenen reliëf van een engel op een blauwgroen fonds aangebracht.
In 2010 kreeg de Pinkersterk officieel de status ‘rijksmonument’, omdat het een karakteristiek voorbeeld is van naoorlogse kerkenbouw. Onder het bewind van toenmalige staatssecretaris Plasterk werd het in 2007 opgenomen in de voorlopige lijst van 100 topmonumenten uit de wederopbouwperiode 1940-’65. De Protestantse gemeente Heemstede doet het pand van de hand omdat ze eigenaar is van nog een ander gebouw in Heemstede; de Oude Kerk.
Toekomst
De kerkzaal wordt al voor repetities gehuurd door verschillende orkesten. Zij blijven gebruik maken van de zaal. Datzelfde geldt voor de huiswerkbegeleiding.
Daarnaast kunnen anderen de zaal huren voor bijvoorbeeld buurtactiviteiten, vergaderingen en markten. In het souterrain verwelkomt Stadsherstel vanaf januari 2019 Rozemarijn, een antroposofische zorginstelling.
Die organisatie verzorgt dagbesteding als woon- en werkgelegenheid voor kinderen en (jong) volwassenen met verstandelijke of meervoudige beperkingen en/of psychiatrische kwetsbaarheid.
Om bedoeld gebruik in het gebouw mogelijk te maken, past Stadsherstel op enkele plaatsen het niet monumentale interieur aan. Van der Burght: “Het gaat om kleine dingen zoals extra toiletten en een goede afscheiding tussen verschillende ruimtes. Meer niet”.
De kerk is op 1 oktober officieel leeg overgedragen.
Foto: Kunstenaar Berend Hendriks ontwierp het glaskunstwerk van 21 x 5 meter in de gevel. Het stelt het Pinksterverhaal voor, waarbij de ‘heilige geest over de apostelen neerdaalt’.