Vrijdag 19 mei 2017 wordt de Zaandijkerkerk in het dorp Zaandijk officieel opnieuw in gebruik genomen. Het godshuis, dat van de sloophamer is gered, gaat een nieuwe toekomst tegemoet als wooncomplex voor jongeren met autistische beperkingen en als publiekstoegankelijke toren.
Het project is tot stand gekomen door eendrachtige samenwerking tussen Stadsherstel Amsterdam, de gemeente Zaanstad, de provincie Noord-Holland en tal van betrokken particulieren, fondsen en historische verenigingen.
De huizen voor jongeren met een autistische beperking zijn met respect voor het monument als een soort doosjes in het gebouw geplaatst. Daarbij is de oorspronkelijke buiten- en binnenkant van de kerk nog te ervaren. Zo zijn de woonunits uitgevoerd in de traditie van Zaanse houtbouw met een moderne twist en een knipoog naar het verleden.
De constructie is licht en vormt een goed contrast met de zware massieve muren van de kerk; de nieuwe trappen doen denken aan preekstoelen. In totaal zijn 11 woningen in het gebouw ondergebracht. Hooyschuur architecten tekende voor de restauratie van het monument, Nunc architecten ontwierp de huizen.
Huurder
Huurder De Heeren van Zorg biedt huisvesting, begeleiding en zorg voor de bewoners en zorgt er voor dat de kerktoren openbaar toegankelijk blijft.
De welzijnsinstelling heeft voor de Zaandijkerkerk gekozen, niet enkel omdat het een bijzonder gebouw is, maar ook omdat het wordt beschouwd als veilige plek waar de bewoners zich terug kunnen trekken in beschermde omgeving. Door de week is voor hun ter ondersteuning begeleiding aanwezig om vaardigheden op te doen.
Over de kerk
De Zaandijkerkerk (1640) kent een bewogen en rijke geschiedenis. Het godshuis werd in 1878 grotendeels door brand verwoest. Op de fundamenten verrees een nieuwe kerk in neoromaanse stijl met een neogotische inrichting met bijzondere Hammerbeam spanten.
Leegstand werd het lot van het gebouw na samensmelting van de gemeente Zaandijk met Koog aan de Zaan in 1978. De kerk, ooit het middelpunt van Zaandijk en voor veel Zaankanters een gezichtsbepalend gebouw, raakte almaar meer in verval. Het pand stond zelfs op de nominatie tegen de vlakte te gaan, totdat Stadsherstel Amsterdam het in 2013 aankocht.
Inspiratie voor andere kerken
De verwachting is dat in Noord-Holland de komende tien jaar, iedere week twee kerken leeg komen te staan. Herkenningspunten in het landschap die volgens Stadsherstel Amsterdam niet verloren mogen gaan.
“Voor die gebouwen moet een nieuwe functie bedacht worden”, heet het. Stadsherstel hoopt met de door hem gerestaureerde 25 kerkelijke gebouwen anderen daartoe te inspireren.
In de toren van de Zaandijkerkerk zijn voorbeelden te zien waarbij de kerk zelf het pareltje is. In de toren valt verder te lezen over de historie van het gebouw. Bovenin genieten bezoekers van een prachtig uitzicht op de omgeving waaronder de molens van de Zaanse Schans.
Aanjager
De herbestemming van de kerk was aanjager voor verdere ontwikkeling. De gemeente Zaanstad heeft zich mede dankzij een bijdrage van de provincie Noord-Holland in kunnen zetten voor het gebied rond het gebouw.
De lokale overheid heeft daarbij verschillende partijen met elkaar verbonden en bovendien subsidie verstrekt om de monumentale Hammerbeam spanten te behouden. Dat de ruimte rond de kerk nu overzichtelijker is geworden is tegelijkertijd winst voor de bewoners in en om het gebouw.