Minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) stelt 13,5 miljoen euro beschikbaar voor de nationale kerkenaanpak. Op zaterdag 10 november tekent zij daartoe in de Stevenskerk te Nijmegen samenwerkingsafspraken met provincies, gemeenten, kerkeigenaren en verschillende erfgoedorganisaties. De partners nemen de komende jaren verantwoordelijkheid voor diverse acties.
Aanleiding voor de gezamenlijke aanpak zijn groeiende zorgen bij eigenaren van kerken en kloosters om hun gebouwen te exploiteren en in stand te houden. Er is sprake van minder financiële armslag en leegstand. Dat komt onder andere door het teruglopend aantal kerkbezoekers en vergrijzing van het ledenbestand.
Breed gewaardeerd
Tegelijkertijd zijn er positieve ontwikkelingen. Zo wordt het maatschappelijke en politieke belang van religieus erfgoed steeds breder onderkend.
Het Jaar van het Religieus Erfgoed in 2008 en de eerdere samenwerkingsagenda Toekomst Religieus Erfgoed (2013-2016), waar dit nieuwe programma op voortbouwt, hebben daar ongetwijfeld aan bijgedragen. Zo blijkt een jonge generatie geïnteresseerd in de verschillende betekenislagen van kerkgebouwen (religieus, cultureel, sociaal-maatschappelijk). Daarnaast heeft Nederland een lange traditie van zorgvuldig hergebruik van kerken, met soms spectaculaire resultaten. Religieus erfgoed wordt ook in die zin steeds breder gewaardeerd door initiatiefnemers en ondernemers.
Maar kerkgenootschappen zelf nemen eveneens initiatieven voor breder gebruik van hun gebouw en zoeken actief meer aansluiting bij hun omgeving. Bovendien kampen niet alle geloofsgemeenschappen met krimp van het aantal leden; er zijn ook kerkgenootschappen die groeien. Ook komen er voortdurend nog nieuwe geloofsgemeenschappen bij in Nederland die ruimte zoeken.
Doel en maatregelen
Doel van de samenwerking is een duurzaam toekomstperspectief te ontwikkelen voor de monumentale kerkgebouwen in Nederland. Dat kan echter alleen als alle betrokken partijen zoals kerkeigenaren, gemeenten, burgers en erfgoedinstellingen samenwerken en een visie ontwikkelen op alle kerken, monumentaal en niet-monumentaal.
In dat kader wordt onder andere ingezet op het opstellen van lokale en integrale kerkenvisies. Integraal betekent hier dat alle kerken uit de gemeente betrokken worden en dat de visie in samenspraak met alle betrokken partijen tot stand komt. De burgerlijke gemeenten wordt de gelegenheid geboden zo’n visie op te stellen; minister Van Engelshoven ondersteunt dat financieel.
Daarnaast reserveert de bewindsvrouw geld voor kennis over kerkgebouwen en ondersteuning van partijen die met een kerk(-envisie) aan de slag willen. Tevens wordt gewerkt aan draagvlakvergroting onder jongeren, wordt een innovatieprogramma opgezet rond duurzaamheidsmaatregelen voor kerkgebouwen en wordt bezien hoe kerkgebouwen meer publiekstoegankelijk kunnen worden.
Van Engelshoven heeft het initiatief heeft genomen tot dit programma, omdat kerken in de samenleving, behalve gebedshuis, ook sociale ontmoetingsplaats, cultuurtempel en ruimtelijk-architectonisch ankerpunt zijn.
Foto: Stevenskerk Nijmegen (foto Charlotte van der Wielen).