Ga naar de inhoud

Impuls nodig voor gemeentelijke herbestemming in krimpgebieden

krimpgebiedenGemeenten in krimpgebieden benutten herbestemming van cultureel erfgoed onvoldoende als kans bij de leegstandsopgave. Cultureel erfgoed blijkt in krimpgebieden nog geen volwaardige plek te hebben gevonden. Regionale samenwerking en koppeling van de herbestemmingsopgave met de regionale economie kan uitkomst bieden.

Dat blijkt uit onderzoek van Telos, universitair kenniscentrum voor duurzame ontwikkeling in Tilburg. Telos onderzocht in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) hoe op bestuurlijk niveau wordt omgegaan met herbestemming in krimpgebieden. De rijksdienst gebruikt de onderzoeksresultaten om gemeenten te laten zien dat cultureel erfgoed op regionaal niveau kan worden benut bij de omgang met krimpopgaven omdat erfgoed bezoekers en ondernemers kan trekken. Erfgoed kan bovendien vooral bewoners (opnieuw) trots maken op hun leefomgeving en het erfgoed kan plekken bieden waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Zo ontstaat opnieuw verbinding.

Onvoldoende capaciteitTelos deed onderzoek in de krimpregio’s Eemsdelta/Oost-Groningen, Parkstad Limburg en Zeeuws-Vlaanderen. Conclusie: provincies en gemeenten onderkennen het belang van erfgoed voor de kwaliteit van de leefomgeving in beleid en visies, maar hebben moeite dit belang te operationaliseren. Dit heeft volgens de onderzoekers drie oorzaken:

1.    Gemeenten hebben onvoldoende capaciteit voor erfgoedzorg. Decentralisatie van verschillende beleidsterreinen naar gemeenten heeft tot taakverzwaring geleid, waardoor voor erfgoed lokaal minder middelen en menskracht beschikbaar zijn;

2.    Gemeenten worstelen met de procesmatige kant van herbestemming. Bij herbestemming moet gezocht worden naar mogelijkheden om de cultuurhistorische waarden te behouden door deze te verbinden met economische en sociale waarden. Dit vraagt om een andere aanpak dan bij traditionele vastgoedontwikkeling of het verstrekken van subsidies voor instandhouding van monumenten;

3.    Samenwerking tussen gemeenten beperkt zich tot de afstemming van voorzieningen en woningen. Op het gebied van erfgoed vindt niet of nauwelijks samenwerking plaats.

Regionale samenwerking

Met het programma Herbestemming als gebiedsopgave zet de RCE in op het versterken van de regionale samenwerking in krimpgebieden tussen publieke en private partijen.

Doel is dat regio’s zicht krijgen op de gezamenlijke opgaven en kansen. Dat gebeurt nu onder andere bij Parkstad in Zuid-Limburg, waar leegstaand erfgoed verbonden wordt met toerisme waar de regio sterk op inzet. De aanpak moet uitmonden in meer samenhang tussen erfgoed, toeristisch ondernemerschap en de regionale economie.

In Noord-Nederland heeft de rijksdienst samen met de provincies een Kenniscentrum Herbestemming ingericht. Dit centrum gaat komend jaar met een aantal gemeenten onderzoeken hoe verschillende portefeuilles beter op elkaar kunnen worden afgestemd. Zo komt erfgoed ook hier nadrukkelijker op de agenda te staan.

Conferentie Bevolkingsdaling

Tijdens het jaarlijkse congres over de effecten van bevolkingskrimp op 10 december lanceert Ruimtevolk het programma VanOnderop, waarin – in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het ministerie van Infrastructuur en Milieu – onder andere onderzocht wordt hoe de procedures en werkwijzen van gemeenten beter kunnen aansluiten bij initiatieven van actieve burgers, eigenaren en ondernemers.