De 33e Open Monumentendag staat voor de deur. In het weekeinde van 14 en 15 september openen traditiegetrouw circa vijfduizend monumenten in heel Nederland gratis hun deuren voor publiek.
Het thema Plekken van plezier staat volgens de landelijke organisatie garant voor momenten van ontspanning en vermaak op plekken waar mensen met plezier naartoe gaan. Betreffende monumenten zijn het decor voor podiumkunsten, museale kunsten, sport en spel, recreatie of horeca.
De Stichting Nederland Monumentenland, koepelorganisatie van Open Monumentendag, heeft per provincie een selectie gemaakt van de mooiste openstellingen. Navolgend haar Aanraders.
Groningen
In de stad Groningen is het monumentale zwembad De Papiermolen een ware plek van plezier. In april is het bad na uitgebreide restauratie heropend, een oude schildering op de tribune is weer te bewonderen.
Ook de Blauwe Boerderij is een aanrader, deze oorspronkelijke arbeiderswoningen vormen nu een ruimte voor creativiteit en bewustwording waar onder meer een atelier in zit en workshops gegeven worden. Bezoekers kunnen een cursus intuïtief tekenen volgen. Ook het Groninger Schaatsmuseum in Sappemeer is een bezoek waard, met een uitgebreide collectie bijzondere schaatsen uit binnen- en buitenland.
Friesland
In het dorp Mantgum zijn verschillende huizen met fraaie tuinen open.
Bezoek in Jorwert een Notabele woning, de voormalige pastorie waar schrijver en dichter Jan Jacob Slauerhoff vaak kwam en verliefd werd op een domineesdochter. Zijn bekende uitspraak Alleen voor Friesland heb ik een zwak is in brons op het tuinmuurtje vereeuwigd. Park Vijversburg in Tytsjerk is een groene plek van plezier waarmee verschillende landschapsarchitecten zich hebben bemoeid. Bezoekers kunnen er wandelen over tal van slingerpaadjes en genieten van Villa Vijversburg, de grot, blauwe koepel, kluizenaarshut, oranjerie, volière, rotstuin, kruidentuin, het theehuis en de collectie beeldende kunst.
Drenthe
Ook Drenthe presenteert opvallende openstellingen. Zo kan men gratis het Museum voor Valse Kunst in Vledder bezoeken, waar onder meer de Picasso te vinden is die door de nationale politie in 2009 werd onderschept.
In Wilhelminaoord is de pittoreske Koloniekerk Wilhelminaoord, populair als doop- en trouwlocatie, vrij toegankelijk. Verenigingsgebouw Veenhuizen is eveneens de moeite waard, een rijksmonument uit 1922, speciaal gebouwd om de lokale ambtenaren van Veenhuizen een plek van vertier te bieden. Ook Openluchttheater Tivoli in Assen is een bezoekje waard, er vinden muziekoptredens en toneelvoorstellingen plaats.
Overijssel
Kampen heeft de vroegste openstelling van het Open Monumentendag weekeinde 2019: vanaf zeven uur ’s ochtends kunnen bezoekers terecht in de Bovenkerk waar Cathedral Mobile plaatsvindt, een serie concerten bij zonsopgang.
In Enschede mogen bezoekers het orgel van de Grote Kerk bespelen en zijn er optredens van de organist.
Flevoland
In Flevoland kunnen bezoekers niet om het Voormalig politiebureau in Almere Haven heen, onlangs aangewezen als eerste gemeentelijke monument. Het bureau is het eerste gebouwde ontwerp van het nu wereldberoemde architectenbureau OMA van Rem Koolhaas.
Men kan een ‘celfie’ maken in een cel en een oud politieagent van Almere voert liefhebbers mee terug naar de jaren ’80. Ook interessant in Almere Haven is de Schaapskooi Vroege Vogelbos, een ontwerp dat in 2008 de eerste prijs won op het World Architecture Festival. Tijdens de aflammerperiode slaapt de beheerder van de schaapskooi in haar kantoor dat als een regiekamer over de stal uitkijkt.
Voor kinderen is het Waterloopbos van Natuurmonumenten in Marknesse een feest. In dit voormalig waterloopkundig laboratorium kunnen ze schatten zoeken met een speurkaart.
Gelderland
In Apeldoorn is Papierfabriek De Middelste Molen een aanrader voor jong en oud. In deze enige Nederlandse papierfabriek die nog in oude staat is, wordt het proces van papiermaken gedemonstreerd en kan publiek zelf met de hand papierscheppen. In Beekbergen gaat het Ford Museum open, een drie verdiepingen tellende oude watermolen met Ford oldtimers en allerlei oud speelgoed.
In Arnhem doet Sportcentrum Papendal mee, de locatie waar Olympische topsporters trainen, maar ook de thuisbasis van NOC*NSF. Het publiek kan een rondleiding over het terrein krijgen en er is een minimuseum ingericht over de Paralympische Spelen van 1980 die in de Gelderse hoofdstad plaatsvonden.
Andere aanrader in Arnhem is het ArtEZ Conservatorium in het Kraton. In dit neoclassicistische gebouw is de jazz- en popopleiding gevestigd. Tijdens Open Monumentendag zijn er diverse optredens en is er een percussieworkshop voor kinderen. In Zaltbommel doen de Stadwallen mee, zeven in onbruik geraakte verdedigingswerken die in 1834 tot park in Engelse landbouwstijl zijn omgetoverd. Tenslotte is het monumentale Strandbad Winterswijk een aanrader, bij mooi weer kan er worden gezwommen, men kan over het verliefdenpaadje lopen en de foto expositie in de badhokjes bewonderen.
Utrecht
In de stad Utrecht is Voormalig Poppodium Tivoli te bezoeken, tot 2014 dé plek waar grote namen optraden. In het beroemde pand kan het publiek een rondleiding volgen.
Ook het Louis Hartlooper Complex opent zijn deuren. Dit onderkomen in Amsterdamse School stijl, ooit politiepost, is nu een hip film- en cultuurcentrum. In Baarn opent Paleis Soestijk het hele weekeinde zijn deuren met maximale openstelling van allerlei plekken waar publiek normaal niet kan komen. Ook is er een uitgebreid activiteitenprogramma waarin onder meer aandacht is voor de grote transformatie naar Made By Holland.
In Driebergen-Rijsenburg doet Buitenplaats Sparrendaal mee, een imposant buitenhuis in classicistische Louis XV-stijl waar in de tuin kinderspellen klaarstaan voor jonge Open Monumentendag bezoekers.
Noord-Holland
In Amsterdam kan men een kijkje achter de schermen nemen bij De Kleine Komedie.
Ook het Olympisch Stadion, in 1928 gebouwd voor de Olympische Spelen, opent zijn deuren en verzorgt rondleidingen. In Volendam valt de lokale kermis dit jaar niet samen met Open Monumentendag, dus doet het dorp voor het eerst mee. Het Volendams Museum toont een fotoexpositie van de lokale kermis door de jaren heen. In Alkmaar gaat het Centrum voor Kunst en Erfgoed in een voormalige ambachtsschool open, de school in neoclassicistische stijl huisvest tegenwoordig de kunstuitleen en het archeologisch centrum.
Ook Hilversum biedt een bijzondere openstelling: de houten Dudok Tribune op het Sportpark valt te bewonderen en biedt uitzicht op de nieuwe Nike Campus behorende bij de Nike European Headquarters. Op dit imposante terrein worden rondleidingen gegeven. Verder kunnen liefhebbers het Muziekcentrum van de Omroep bezoeken, waar men de ontwikkeling van Hilversum als mediastad kan volgen. De voormalige VARA studio’s waren er gevestigd.
Zuid-Holland
De oudste bioscoop van Leiden, het Trianon Theater, is een bijzonder te bezoeken monument. Vroeger waren daar ook variété voorstellingen, daarom is er een toneel en orkestbak in gebouwd.
In Gouda ontsluit Chocoladefabriek Steenland haar deuren, een industrieel pand op de plek waar banketbakker Steenland chocoladesigaretten produceerde. In het herbestemde onderkomen zijn elementen van chocoladeproductie bewaard gebleven. Er huizen nu de stadsbibliotheek, het streekarchief, een drukwerkplaats en horeca.
In Rotterdam is Hotel New York een onovertroffen plek van plezier. Ook daar worden rondleidingen gegeven (nota bene: reserveren verplicht). In het gerestaureerde zwembad Van Maanenbad in Rotterdam staat een theatrale rondleiding speciaal voor kinderen op het programma.
Zeeland
In Zeeland opent het Zeeuws maritiem muZEEum in Vlissingen gratis zijn deuren. Het muZEEum is gehuisvest in zeven oude pakhuizen die ten tijde van de restauratie in 2002 aan elkaar zijn verbonden, waarbij oude bouwsporen en sloophout zichtbaar zijn gelaten.
Boswachters van Natuurmonumenten en de huidige bewoners van Slot Haamstede heten belangstellenden welkom in het indrukwekkende kasteel van Burgh Haamstede. Er is een wandeling over het landgoed en een Tour Classique met een kooroptreden.
Bakkerijmuseum Om Den Broode in Zierikzee geeft een historisch beeld van de bakkerij en de Koninklijke Zeelandia. Kinderen kunnen een speurtocht doen door het museum.
Noord-Brabant
De Verkadefabriek in ‘s-Hertogenbosch verzorgt een theatrale rondleiding. Deze voormalige koekjesfabriek is herbestemd tot cultureel centrum. Daarbij zijn elementen van de oude fabriek behouden.
Ook het Jheronimus Bosch Art Center in de voormalige Sint-Jacobskerk is een bezoek waard, er staan mini-rondleidingen gepland. In Eindhoven kan men in het Stadswandelpark mee met een wandeling onder leiding van een VVV gids. Het park verbindt bijzondere stadsmonumenten zoals het Parktheater, het Dr. Anton Philips Observatorium en het Parkpaviljoen, gevestigd in het voormalige koetshuis.
Kasteel Heeswijk in Heeswijk-Dinther bestaat als ‘Kasteel van Brabant’ al ruim duizend jaar, verschillende generaties kasteelheren vertellen hun verhaal. Ook worden adellijke dansen opgevoerd.
Limburg
De Weerter Stadsbrouwerij (1912) is in 2016 in oude glorie hersteld. Publiek kan een rondleiding volgen en leren over het brouwproces.
In Roermond pronkt de ECI-Cultuurfabriek, een monument dat uitstekend in het thema past. De fabrieksgebouwen zijn herbestemd tot cultuurcentrum met theater, film, muziek, exposities en horeca. Er zijn rondleidingen en op zondag kan eenieder cursussen uitproberen.
Ook in Maastricht is genoeg te beleven. Zo kan men de Kluis in Grotten Noord bezoeken. Gidsen vertellen over de geschiedenis van de kluis en rijksbewaarplaats, waar tijdens de Tweede Wereldoorlog schatten werden bewaard.
Deelnemende monumenten en activiteiten zijn te vinden op de vernieuwde landelijke website www.openmonumentendag.nl, er kan onder meer geselecteerd worden op kinderactiviteiten en rolstoeltoegankelijke monumenten. Per monument en activiteit verschilt de openingsdag en -tijd.
Foto: Zwembad De Papiermolen in Groningen (© gemeente Groningen).