Bij de grootschalige herinrichting en renovatie van het Centrale Markthalterrein in Amsterdam West dreigt de Vishal tussen wal en schip te geraken. Dat is volgens erfgoedvereniging Heemschut jammer, want ‘het gebouw is het redden waard’.
Ingeklemd tussen de Jan van Galenstraat en de Haarlemmerweg ligt het Centrale Markthalterrein, waar vanaf de jaren ‘30 generaties eigenaren van restaurants en levensmiddelenwinkels hun voorraad groente, fruit, zuivel en vis inkochten.
Het terrein wordt gedomineerd door de Centrale Markthal, een van de grootste vooroorlogse rijksmonumenten in Nederland. Achter de markthal staat het koelhuis, dat vooral bekend is vanwege het immense kunstwerk dat Keith Haring er in 1986 op schilderde.
Ernaast pronkt de Vishal, een naoorlogs gebouw dat bij zijn feestelijke opening in 1954 door toenmalig minister Sicco Mansholt (Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening) werd omschreven als ‘de grootste, de beste en mondernst uitgevoerde vishal van het Europees continent’.
Gebouw
De Vishal is een langwerpig gebouw van 80 x 25 meter met negen sierlijke, iets gebogen sheddaken. In de hal bevonden zich zeven afslagvakken, zes verkoopnissen en 32 open plaatsen, die al voor de ingebruikneming aan grossiers in de vishandel verhuurd waren.
Ook waren er kantoren, kassa’s en een inpandige koelcel. Het gebouw kent een sobere, maar uitgekiende constructie, met een – voor een functioneel gebouw – volgens Heemschut opvallend zorgvuldige detaillering.
De Vishal is nog grotendeels intact en vertegenwoordigt een belangrijke architectuur- en cultuurhistorische waarde als typisch voorbeeld van een vishal uit de Wederopbouwperiode, vanwege de interessante betonconstructie en de ambitieuze opzet van een moderne visafslag. In het advies van de Commissie voor Welstand en Monumenten is de Vishal dan ook omschreven als ‘belangrijk ankerpunt voor de geschiedenis van deze locatie in de stad’.
Transformatie
Het Centrale Markthalterrein ondergaat op het ogenblik een volledige transformatie. De Centrale Markthal zelf wordt door BOEi grondig gerestaureerd om deels de oude functie van Food Center te herstellen, als de ‘Buik van Amsterdam’.
Op het zuidelijke deel van het 22 hectare grote terrein is een nieuwe woonwijk gepland met 1.700 huizen, het Marktkwartier, gesitueerd aan een groot plein met gras. Ontwikkelaar is Volker Wessels Vastgoed.
De Vishal behoort tot het deel dat zijn bedrijfsbestemming behoudt in het Masterplan. Waar de Vishal nu staat, komen bedrijfshallen.
Heemschut Amsterdam hoopt dat de Vishal op een andere locatie in het Masterplan, geheel of gedeeltelijk, herplaatst kan worden. Wellicht is er volgens de erfgoedvereniging nog plek te vinden voor de Vishal op het Centrale Marktterrein, op de grens van wonen en Food Center aan de westzijde, aan de west-oost-route over het terrein, of bij de entree van het gebied aan de Jan van Galenstraat.
Bij hergebruik kan de Vishal eventueel deels worden herbouwd. Daarbij moeten de karakteristiek en de constructie goed te zien en te begrijpen blijven.
Heemschut heet voorstellen welkom
Heemschut Amsterdam roept op tot het insturen van ideeën en voorstellen om de karakteristieke Vishal te bewaren voor ’s lands hoofdstad, mogelijk met een nieuwe functie of op een andere locatie. Amsterdam@heemschut.nl