BOEi, de Nationale Maatschappij tot Restaureren en Herbestemmen van Cultureel Erfgoed, begint met de restauratie van de uit 1927 daterende spinnerijschoorsteen bij de voormalige ENKA kunstzijdefabriek in Ede. Het betreft de hoogste schoorsteen van Nederland (85 meter).
De opknapbeurt, mede mogelijk gemaakt door de BankGiro Loterij en de provincie Gelderland, is weersafhankelijk en zal naar verwachting zes tot zeven maanden in beslag nemen.
Directeur Arno Boon van BOEi vindt behoud van schoorstenen belangrijk, omdat zij verhalen over de industrialisatie van Nederland. “In dit geval over het grote belang van de ENKA-fabriek voor de ontwikkeling van ons land en Ede in het bijzonder. De schoorsteen in kwestie torent uit boven een prachtig nieuw stuk stad, waar in september ook het ENKA-Kantinegebouw uit 1951 wordt opgeleverd als onder meer basisschool”.
Werkzaamheden
Harm Meijer BV, schoorsteen- en ovenbouw uit Ten Boer, is verantwoordelijk voor de uitvoering van de werkzaamheden. Alle voegen tussen de bakstenen van het rijksmonument worden uitgehakt en opnieuw gevoegd en de spanbanden vervangen.
Opdrachtgever BOEi laat zich in het kader van de Flora en Faunawet voor de ecologische ondersteuning bijstaan door een bioloog. Dit omdat recentelijk uit onderzoek is gebleken, dat er geen geschikte nestplaats is voor slechtvalken. Na de restauratie wordt daarom in de schoorsteen een nestkast aangebracht.
Het bouwwerk op het Schoorsteenplein, in de volksmond bekend als ‘de Dikke’ – de binnendoorsnede op maaiveld is ruim zeven meter – is destijds gebouwd voor de afvoer van spingassen, die vrijkwamen bij het productieproces van kunstzijde.
Bijna neergehaald
In mei 1940 werd de schoorsteen, samen met de nabijgelegen ‘Dunne’ uit 1920, bijna neergehaald omdat het object het Duitse leger een te duidelijk baken zou bieden. Door de snelle Duitse inval op de eerste oorlogsdag werden alle Nederlandse soldaten weggeroepen en ging de voorgenomen destructie niet door.
Aan het eind van WOII waren beide schoorstenen een baken voor de geallieerden. Ditmaal wilden de Duitsers de bouwwerken opblazen, maar dat is om onduidelijke redenen niet gebeurd.
Meer over de geschiedenis van de schoorstenen op https://www.boei.nl/projecten/schoorstenen-enka-ede.
Foto: De 85 meter hoge schoorsteen uit 1927 bij de voormalige ENKA kunstzijdefabriek in Ede is de hoogste in Nederland (foto Jan van Dalen).