Omdat exploitatie van gebouwen niet tot de kerntaken van een kerkbestuur/parochie behoort, verkeert het Gezellenhuis in Ouderkerk aan de Amstel, een rijksmonument, in slechte conditie.
Na jaren wachten op goede plannen besloot de plaatselijke overheid stappen te ondernemen. Resultaat: een samenwerking tussen de parochie, de gemeente Ouder-Amstel en Stadsherstel Amsterdam.
In een bocht
Zij die vanuit Amsterdam rivier de Amstel volgen, zien in een bocht in Ouderkerk aan de Amstel het rooms-katholiek ensemble van de Sint Urbanusparochie. Na de kerk van de gereputeerde architect Pierre Cuypers komt het Gezellenhuis in beeld.
Het rijksmonument bestaat uit een houten verenigingszaal en een tweelaags voorhuis. De zaal kwam in 1902 tot stand naar ontwerp van P.J. Peeters en is in ambachtelijk-traditionele stijl opgetrokken. Het op rationalistische wijze uitgevoerde bakstenen beheerdershuis is er in 1921 voor gezet.
Jongeren uit de kroeg
Het Gezellenhuis werd in 1902 opgericht voor jongelingenvereniging Sint Aloysius. Dergelijke houten gebouwen verrezen aan het begin van de 20e eeuw vaker. Aangezien er niet veel meer van zijn, vindt Stadsherstel Amsterdam het belangrijk dit gebouw in stand te houden.
Toenmalig pastoor De Graaf en kapelaan Van der Loos waren bang dat de jeugd te veel tijd in de kroeg zou doorbrengen. De vereniging was o.a. bedoeld om dat effect het hoofd te bieden. In 1902 werden de statuten vastgesteld en is opdracht gegeven tot de bouw.
Vanwege de beperkte middelen werd gekozen voor een houten constructie met gestapelde droge turven als fundament, een methode die vaker voorkwam in poldergebieden.
Toneel en kegelbaan
De grote zaal had 200 zitplaatsen, een toneel van 5,7 bij 8 meter met kleedkamers aan weerszijden. Onder het toneel was een berging voor stoelen. De hoofdingang had een tochtportaal.
Verder waren er een buffet, bestuurskamers en een bibliotheek. Over de lengte van de zaal was aan één kant een kegelbaan, die met grote schuiframen af te sluiten viel. De beschildering was polychromisch en bood de mogelijkheid teksten aan te brengen.
Jarenlang is in het pand gespeeld en gefeest. Het laatste evenement was in 2012. Daarna werd het Gezellenhuis, dat in steeds slechtere staat verkeerde, niet meer gebruikt.
Extreme maatregelen
In 2018 nam de gemeenteraad een motie aan, waarin het college van burgemeester en wethouders werd opgedragen om te zien naar kansen om het Gezellenhuis te behoeden voor verder verval en het te revitaliseren.
Die mogelijkheid werd in juni 2019 onder andere gevonden in het vestigen van het voorkeursrecht gemeente. Dat houdt in dat de eigenaar bij voorgenomen verkoop, het altijd eerst aan de gemeente moet aanbieden.
Ouder-Amstel gaf ook aan de bestemming van het Gezellenhuis te willen wijzigen van maatschappelijk naar horeca/maatschappelijk.
Bierbrouwen en theater
Plan is nu dat na aankoop en restauratie, door Stadsherstel Amsterdam, het huis wordt verhuurd aan Kek!.
De betrokken ondernemer gaat er niet alleen zelf gebrouwen bier verkopen, maar biedt straks ook de mogelijkheid voor een breder scala activiteiten: vergaderen, brunchen en culturele activiteiten, zoals theater, tentoonstellingen en lezingen.
Daarnaast komt er een B and B in het woonhuis. Deze publiekstoegankelijke functie sluit aan bij het oorspronkelijke gebruik en levert volgens Stadsherstel Amsterdam een bijdrage aan de levendigheid van de dorpskern. Hierdoor kunnen de Ouderkerkse gemeenschap, de parochianen en bezoekers van Ouderkerk aan de Amstel weer genieten van het historische gebouw waar velen herinneringen aan hebben. Sommigen leerden er schaken, anderen zongen er met hun koor.
Vertrouwen
Verantwoordelijk wethouder Marian van der Weele (Onderwijs, Jeugd, Jeugdzorg, Financiën, Communicatie, Participatie en Cultureel Erfgoed) ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet.
“Het Gezellenhuis blijft behouden en wordt opgeknapt. Ouderkerkers en bezoekers van Ouderkerk aan de Amstel kunnen straks weer genieten van dit prachtige gebouw, herinneringen ophalen of nieuwe herinneringen maken. En dat allemaal onder genot van een ‘Ouderke(r)ks’ drankje. Het Gezellenhuisterras kan wat mij betreft niet snel genoeg open”.
Onderzoek
Maar zover is het nog niet. Naar het zich laat aanzien resulteren het haalbaarheidsonderzoek en de ondertekening van de intentieovereenkomst tussen gemeente, parochie en Stadsherstel Amsterdam in aankoop en restauratie van het cultuurhistorische monument.
Veel hangt af van de financiële haalbaarheid. De ervaring leert, aldus Stadsherstel, dat de constructie en bekleding van dit soort houten gebouwen vaak rotter is dan in eerste instantie gedacht. “Daarom is gedegen onderzoek nodig en wordt gezocht naar fondsen, organisaties en particulieren die het monument eveneens een warm hart toedragen zodat het bewaard kan blijven”.
Een impressie van het pand staat op: https://vimeo.com/420414807