De internationale pers werkte in het UNESCO-hoofdgebouw te Parijs jarenlang in een architectonische perskamer van de hand van Gerrit Rietveld. Het gebouw opende in 1958 zijn deuren; diverse lidstaten leverden interieurs en kunstwerken als nationaal geschenk.
Delen van de perskamer zijn sinds de jaren ’80 in beheer bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Ze hebben geleid tot een 3D model van de ruimte.
De perskamer van Rietveld werd geroemd om zijn bijzondere lijnenspel, kleurgebruik en moderne materialen als linoleum en suwide. Het lijnenspel, waarbij elk meubel een vaste plek had en het vloerpatroon doorliep op de tafels, zorgde er echter voor dat de inrichting moeilijk kon meebewegen met veranderend gebruik van de ruimte.
Dat was een van de redenen waarom het interieur in de jaren ‘80 werd ontmanteld en teruggegeven aan Nederland. De ongeveer 30 resterende meubelen zijn toen ingeschreven in de collectie van de rechtsvoorganger van de RCE.
Onbekend, niet onbemind
Wat doet de Rijksdienst vervolgens met meubelen uit zo’n groot interieur (de ruimte was ongeveer 12 x 20 meter), waarvan eigenlijk maar weinig bekend is? De vloer en de muurbekleding waren verloren gegaan.
De vier aanwezige foto’s gaven niet de hele ruimte weer en werden bovendien met de hand ingekleurd. Omdat samenhang de sleutel van het succes was, zijn de meubelen volgens de RCE afzonderlijk niet zo interessant om in bruikleen te geven aan musea.
Doel van de overheidsdienst is het interieur ooit weer als een geheel, inclusief vloeren en muren, ergens te kunnen tonen. Om meer van de ruimte en het gebruik daarvan te kunnen begrijpen was daarom onderzoek nodig.
Onderzoek leidt tot 3D model
Dat project is in 2017 afgetrapt met een expertmeeting in Rietveldpaviljoen De Zonnehof te Amersfoort. Sindsdien is uitvoerig kunsthistorisch- en materiaal-technisch onderzoek verricht.
Het hele ontwerpproces is geanalyseerd aan de hand van ontwerptekeningen en brieven en er is onderzoek gedaan naar het linoleum dat gebruikt is voor de vloeren en tafels.
Op het ogenblik wordt ook het suwide (vinyl op een textiele ondergrond) bekeken dat is gebruikt voor de muren en stoelen. Die informatie komt nu samen in een 3D model, gemaakt door het 4D Research Lab van de Universiteit van Amsterdam. Het ontwerp van Rietveld is zo weer in zijn geheel te beleven.
Het 3D model van de Unesco Perskamer is voor iedereen beschikbaar. In een virtuele rondleiding maakt de liefhebber kennis met het bijzondere interieur en het gebruik ervan door de jaren heen.
Makers
Het computermodel van de kamer is gemaakt door Santje Pander van de opleiding Conservering en Restauratie en Tijm Lanjouw van het 4D Research Lab, beide onderdelen van de Universiteit van Amsterdam. De Rijksdienst heeft met behulp van ontwerptekeningen, brieven en nieuw opgedoken foto’s de inhoudelijke aanvullingen geleverd.
Met dank aan Dorian Meijnen, conservator kunstcollecties bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Foto: Digitale reconstructie van de perskamer, gemaakt door 4D Research Lab UvA.