In Oudorp (Alkmaar) is een barbacane ontdekt bij Kasteel De Middelburg. Een voor Nederland unieke vondst.
Een barbacane (bruggeschans) is een versterkte voorpoort die integraal onderdeel uitmaakt van de verdedigingsstructuur van een kasteel. De aanwezigheid van de barbacane bij De Middelburg is vastgesteld door geofysisch onderzoek (o.a. met een grondradar) en hernieuwd historisch-archeologisch onderzoek.
“Alkmaar kent een rijke historie. We zijn blij dat we als innovatieve gemeente met nieuwe technieken niet alleen iets toevoegen aan de geschiedenis van de stad, maar ook aan de geschiedenis in het algemeen”, zegt verantwoordelijk wethouder Christian Braak (Cultureel Erfgoed).
Spectaculair
De resultaten van het geofysisch onderzoek in Oudorp geven de exacte locatie van het kasteel aan. Verder zijn er aanwijzingen voor een haven en een grotere voorburcht. Daarnaast zijn onbekende structuren aangetroffen die niet passen bij het beeld dat men tot dusver had van het kasteel.
Ook niet eerder geraadpleegde historische bronnen leverden een schat aan informatie op. Zo blijkt de burcht tal van bijgebouwen te hebben gehad die niet passen op het huidige kasteelterrein.
Dat terrein zelf moet verder hebben doorgelopen in oostelijke richting en vraagt volgens de gemeente Alkmaar om nader onderzoek. De onbekende structuren zijn op 10 en 11 juli aan gedetailleerd radaronderzoek onderworpen. Voorts zijn grafelijke rekeningen uit 1445 bestudeerd.
Floris V
Barbacanes komen vooral voor in Engeland en Frankrijk. Dat er nu een in Alkmaar bij een Floris V kasteel gevonden is, kan verklaard worden door de nauwe relaties van Floris met de Engelse koning Edward I. Die bouwde veel dwangburchten in zijn strijd tegen de Welshmen. Floris heeft daar waarschijnlijk zijn inspiratie gehaald.
In Nederland worden wel eens barbacanes gevonden bij verdedigingswerken rond een stad, maar bij een kasteel waren ze onbekend. Hoe de barbacane in Alkmaar er precies heeft uitgezien, wordt nader onderzocht. Vergelijkbare voorbeelden zijn naar verwachting de Barbacane Porte Saint-Pierre in Caen en de Ponttor in Aken.
Aanleiding
Het kasteelterrein in Oudorp is een archeologisch rijksmonument. Om het beter in kaart te brengen en goed te kunnen beschermen werd de exacte locatie van het kasteel nagegaan en bepaald of er nog resten van het bouwwerk in de bodem aanwezig zijn. Dat geofysische onderzoek, uitgevoerd door Saricon BV, is een niet destructieve manier om contrastverschillen onder de grond te registreren.
Directeur Isolde Strijk van Saricon is trots dat met een combinatie van meettechnieken onbekende delen van kasteel De Middelburg zijn vastgelegd zonder in de bodem te graven. “Zo zijn een versterkte voorpoort, een haven en een veel grotere voorburcht dan gedacht in kaart gebracht”.
Historie
Kasteel De Middelburg is rond 1282 gesticht voor Floris V, in zijn strijd tegen de Westfriezen.
Floris, in 1254 in Leiden geboren, was zoon van rooms-koning Willem II. Willem regeerde over alle gewesten in de Noordelijke Nederlanden, behalve over West-Friesland. De Westfriezen lieten zich niet onderwerpen. Regelmatig waren er conflicten.
Na de dood van zijn vader in 1256 zette Floris V de strijd voort, onderwierp uiteindelijk de opstandelingen en bouwde daarna een reeks dwangburchten, waaronder De Middelburg.
Het kasteel heeft in Oudorp gestaan tot het in 1517 vernietigd werd door Grote Pier en zijn rebellenleger de Zwarte Hoop. Het kasteel werd niet herbouwd, de resten zijn afgebroken, de stenen verkocht. Sindsdien is het kasteelterrein in gebruik als weiland.