De ‘beeldenstorm’ van de afgelopen weken in het kader van het anti-racismeprotest toont aan hoe collectieve onvrede zich ook op erfgoed kan richten, vanwege de betekenis die het vertegenwoordigt. Toch krijgt bescherming van erfgoed binnen het veiligheidsbeleid in Nederland (te) weinig aandacht, vindt de landelijke UNESCO commissie.
Maandag 22 juni heeft zij haar advies over de uitvoering van het UNESCO Haags Verdrag en het gebruik van de blauwwitte markeringsschildjes op monumenten gepresenteerd.
Het verdrag, in 1954 getekend in het Vredespaleis, is erop gericht erfgoed te beschermen in tijden van gewapend conflict, maar de voorgestelde maatregelen kunnen ook nuttig zijn ter voorbereiding op rampen en andere crises. De commissie concludeert dat de coördinatie van deze bescherming in Nederland niet op orde is.
Toewijzing en actief beleid
De noodzaak cultureel erfgoed bij een gewapend conflict te beschermen, is verankerd in het internationaal recht, maar vereist volgens de commissie toewijding en een actief beleid van nationale overheden. “Nederland is weliswaar internationaal zeer betrokken bij het Haags Verdrag, maar de overheid verzaakt in eigen land de verdragsafspraken”.
Landen hebben een inspanningsverplichting om juist in vredestijd beschermingsmaatregelen te nemen. Volgens de commissie ontbreekt het op het ogenblik echter aan actief beleid hieraan vorm te geven.
“Daarnaast lijken reële veiligheidsrisico’s in relatie tot erfgoed onvoldoende inzichtelijk en wordt gewapend conflict onterecht gezien als een ver-van-ons-bed-show. Goede informatievoorziening en structurele samenwerking tussen de erfgoed- en veiligheidssector zijn noodzakelijk. Daar ontbreekt het aan”.
Schildjes
Belangrijk onderdeel van de werking van het Haags Verdrag is het gebruik van blauwwitte schildjes om monumenten van betekenis te markeren, die in geval van crisis zoveel mogelijk ontzien of geëvacueerd moeten worden.
De commissie: “Het register van de schildjes blijkt gedateerd en is onvolledig. Zo staan bijvoorbeeld het depot van het Rijksmuseum in Lelystad en de Van Nelle Fabriek te Rotterdam (UNESCO Werelderfgoed sinds 2014) er niet in”.
Het advies benadrukt dat accurate en volledige informatie essentieel is om in crisissituaties adequaat te kunnen handelen.
Overhandiging
De UNESCO commissie Nederland heeft haar advies op maandag 22 juni aangeboden aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en aan Tweede Kamerleden. Het rapport is ook bedoeld voor burgemeesters, gedeputeerden en veiligheidsregio’s.
Foto: De Van Nelle Fabriek in Rotterdam (UNESCO Werelderfgoed sinds 2014) staat niet in het register van de blauwwitte schildjes (foto Stichting Werelderfgoed Nederland).