Het Boezengemaal Halfweg in Amsterdam-Westpoort is bestempeld tot gemeentelijk monument. Het gemaal aan de Wethouder Van Essenweg 1-3 is gebouwd in 1975 – 1977.
Het nieuwe monument verving in 1977 het uit 1852 daterende stoomgemaal van het Hoogheemraadschap Rijnland, dat al veel langer rijksmonument is. Ontwerper is de Amsterdamse architect Dick Slebos (1923-2001), die nauw samenwerkte met het Amersfoortse ingenieursbureau DHV (Dwars, Heederik en Verhey).
Motoren
Het gemaal Halweg heeft een onderbouw met drie doorstroomkanalen waarin schroefvijzels zijn aangebracht die het overtollige water door middel van motoren wegpompen; oorspronkelijk dieselmotoren, later electromotoren.
Drie schroefvijzels zorgen ervoor dat het water uit de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder via het Zijkanaal F omhoog gebracht wordt naar het niveau van de Amerikahaven en het Noordzeekanaal.
De bovenbouw bestaat uit drie naast elkaar geplaatste kappen met onder elk een schroefvijzel met eigen aandrijfkast en motor. De drie kappen zijn bepalend voor de karakteristieke architectuur.
Zorgvuldige vormgeving
Bijzonder is dat de opdrachtgever, het Hoogheemraadschap, er destijds voor gekozen heeft niet alleen aandacht te besteden aan de techniek.
Ook het meest zichtbare deel van het complex moest zorgvuldig vorm worden gegeven. Resultaat is een functioneel en als gemaal herkenbaar gebouw, een mooi voorbeeld van integratie van techniek en architectuur.
Met een reeks aanwijzingsverzoeken heeft Heemschut Amsterdam in 2020 en 2021 aandacht en waardering gevraagd voor de jongste, moderne bouwkunst uit de periode 1966-1990.
Uitvoering beleid
Voornoemd succes laat volgens de erfgoedvereniging zien dat de bestuurders in Amsterdam inmiddels bezig zijn het onlangs geformuleerde beleid met betrekking tot Post ’65-architectuur ook daadwerkelijk uit te voeren.
“Voor een aan de rand van de stad gelegen utilitair complex als het gemaal is dat van groot belang”, aldus Heemschut. “Toekomstige aanpassingen aan veranderende techniek en de gevolgen van klimaatverandering voor het waterpeil zullen nodig zijn. Dankzij de beschermde status zullen die met respect voor de architectuur kunnen worden doorgevoerd”.
Al in 2017 heeft Heemschut het erfgoed van de ruim 20 waterschappen in Nederland geïnventariseerd. Met dit jonge monument vraagt de vereniging nogmaals aandacht voor dit karakteristieke erfgoed.