Woningbouwproject Groenmarkt in Amsterdam heeft de Zuiderkerkprijs 2022 gewonnen. De Geurt Brinkgreve Bokaal voor het beste herontwikkelings- of renovatieproject van erfgoed in de hoofdstad is toegekend aan EDGE Amsterdam West. Beide prijzen zijn vandaag 8 december door wethouder Reinier van Dantzig (Woningbouw, Monumenten en Erfgoed) uitgereikt tijdens het evenement De Prijzen 2022 in de Zuiderkerk.
Tegelijk is het Projectenboek Gebouwd in Amsterdam gepresenteerd. Hierin zijn alle tussen augustus 2021 en augustus 2022 opgeleverde huizen, kantoren en voorzieningen gepubliceerd, alsmede de juryverslagen en de kwalitatieve analyse van de woningbouwproductie. De documentatie verschijnt dit jaar voor de 34e keer. Op www.gebouwdin.amsterdam.nl zijn ook alle eerdere publicaties vanaf 1988 te vinden.
Zuiderkerkprijs
De Zuiderkerkprijs, die voor de vijfentwintigste keer is uitgereikt, wordt door het Amsterdamse stadsbestuur toegekend aan de architect en opdrachtgever van het beste woningbouwproject in ’s lands hoofdstad.
Opdrachtgevers van winnaar Groenmarkt zijn HBB Groep en Edwin Oostmeijer Projectontwikkeling. Architecten zijn Ronald Janssen Architecten, Bastiaan Jongerius Architecten en Buro Harro.
De jury betitelde de afgelopen jaren als bizar. ”Net uit een pandemie gekropen – waarin het belang van goede openbare ruimte en hoe we daarin samenwonen aan de orde van de dag was – zagen we ons geconfronteerd met droogte, hitte, verlies aan biodiversiteit en vele gevolgen van klimaatverandering. Tegelijkertijd domineerden berichten van woningtekorten en de onbetaalbaarheid van huizen vooral in Amsterdam, het nieuws. Reden voor ons te kiezen voor een project dat aandacht besteedt aan al deze aspecten: goede openbare ruimte, een gevoel van ‘community’ en fraaie gezamenlijke ruimtes, plek voor natuur en biodiversiteit en uiteindelijk het belang van het sociale: een project met ook betaalbare sociale woningen. We hadden allemaal het WOW-gevoel toen we op het duinlandschap op het dak stonden, waar Nellie midden in Amsterdam kon wonen met haar snuisterijen en foto’s van de kleinkinderen, waar de gangen breed en weldadig waren en de kinderen op het plein speelden: Groenmarkt”.
Jury
De jury van de Zuiderkerkprijs wisselt jaarlijks. Voor editie 2022 waren het voorzitter Juliette Bekkering (hoogleraar Architectural Design and Engineering, TU/e en architect Juliette Bekkering Architecten), Mike Kort en Marcel Lok (Korth Tielens Architecten en Marcel Lok Architect, beide winnaars van de Zuiderkerkprijs 2021) en Mendel Giezen, opleidingsdirecteur Sociaal Ruimtelijke Wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam.
De winnende opdrachtgever en architect ontvingen, zoals te doen gebruikelijk, een speciaal ontworpen beeldend kunstwerk als prijs. Dit jaar werd het werk gemaakt door Tilmann Meyer-Faje.
Geurt Brinkgreve Bokaal
De Geurt Brinkgreve Bokaal gaat steevast naar de opdrachtgever van het beste herontwikkelings- of renovatieproject van erfgoed. Dit jaar naar EDGE Amsterdam West. De award, georganiseerd in samenwerking met de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad, is voor de zeventiende keer uitgereikt. Opdrachtgever was EDGE, voor het ontwerp tekende de Architekten Cie. en aannemer was G&S Bouw.
EDGE is in 1974 opgetrokken als het hoofdkantoor van het Sociaal Fonds Bouwnijverheid (SFB) naar ontwerp van A.N. Oyevaar, partner in het bureau Oyevaar, Stolle en van Gool. Het was een kantoor volgens de jongste inzichten, met kantoortuinen in plaats van kamertjes en zo min mogelijk hiërarchie. Het gebouw kreeg een lichthof die intimiteit en beschutting bood in de nog wat unheimische omgeving van de Basisweg.
Het fonds onderging fusies en naamveranderingen en het gebouw werd verkocht aan EDGE, met de bedoeling dat het zou worden gesloopt. Deze aangekondigde afbraak was een onbedoeld gevolg van het gemeentelijk beleid dat verdere ontwikkeling van de Zuidas toejuichte en tegelijkertijd de totale kantooroppervlakte in Amsterdam had bevroren.
Ondoordacht
EDGE was van plan om zich op de Zuidas te vestigen en kocht het SFB-gebouw om aan de vereiste vierkante meters te komen. Oftewel: de license to build bleek een stimulans voor de vernietiging van kapitaal en erfgoed.
Daarmee is het volgens de jury een voorbeeld van ondoordacht sectoraal gemeentelijk beleid met onbedoelde, tragikomische consequenties. En een les voor iedere dienaar van het publieke belang, op onovertroffen wijze verwoord door wijlen oud-wethouder Jan Schaefer: ‘Is het beleid of is er over nagedacht?’ In 2018 volgde een verrassende plotwending, waardoor de ontwikkelaar behoud en transformatie van het gebouw ging overwegen.
Opdracht meesterlijk uitgevoerd
Als architectenbureau werd de Architekten Cie. ingeschakeld, waarin het bureau Oyevaar, Scholle en van Gool ooit was opgegaan. Zij hebben de opgave naar het oordeel van de jury vervolgens meesterlijk uitgevoerd.
“Technisch hoogwaardig, op een manier die alle vooroordelen over ‘gedateerde’ jaren-zeventiggebouwen van tafel veegt, met een indrukwekkende architectonische inzet. Het oorspronkelijke lichthof is een atrium geworden met een prachtige koepel, en mede dankzij vernuftige techniek voldoet het gebouw aan de hoogste duurzaamheidseisen – het wekt zelfs energie op in plaats van ‘slechts’ energieneutraal te zijn”.
Oude en nieuwe kwaliteiten
De jury merkt op, dat de kwaliteiten van het bestaande gebouw zijn gebleven, en er zijn nieuwe kwaliteiten en functionaliteiten aan zijn toegevoegd. “Het gebouw voldoet voor de komende decennia opnieuw aan ‘de allermodernste behoeften’. De Geurt Brinkgreve Bokaal 2022 voert ons hiermee naar een pregnant en inspirerend verhaal over een tijdelijke verwarring in het beleid, over onbedoelde fouten die tóch nog goedkomen, over de herwaardering en het glorieuze behoud van een goed gebouw uit de frontlinie van het erfgoed, over de kracht van het ontwerp; met als moraal dat het erfgoed een superieure gids naar de toekomst kan zijn”.
Jury
De jury van de Geurt Brinkgreve Bokaal 2022 bestond uit voorzitter Jaap Evert Abrahamse (senior onderzoeker bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en publicist over stedenbouw- en architectuurgeschiedenis, landschap en infrastructuur), Wilma Kempinga (kunsthistorica, medeoprichter Stichting Mevrouw Meijer) en Evelien van Beek (senior architect bij Atelier PRO architecten en projectarchitect van The British School of Amsterdam, winnaar van de Geurt Brinkgreve Bokaal 2021).
Foto: EDGE Amsterdam West (foto Your Captain Luchtfotografie).