Vereniging Hendrick de Keyser, de landelijk werkende monumentenorganisatie die zich inzet voor behoud van architectonisch waardevolle huizen, heeft de Karwijhof in Nagele (Noordoostpolder) verworven.
Dit hofje met 32 doorzon arbeiderswoningen, ontworpen door Lotte Stam-Beese (1903-1988) en Ernest Groosman (1917-1999), geldt als icoon van de Nederlandse wederopbouwarchitectuur. De huizen waren tot voor kort eigendom van woningcorporatie Mercatus. De overdracht aan Hendrick de Keyser voorkomt sloop en maakt restauratie mogelijk. Hiermee is een nieuwe stap gezet in de revitalisering van Nagele.
Laboratorium
Nagele is het enige dorp in Nederland dat volledig volgens de principes van het Nieuwe Bouwen is gebouwd. Terwijl andere dorpen in de Noordoostpolder werden ontworpen met een ‘traditionele’ kern, kerk en winkels, werd voor Nagele een radicaal andere opzet gekozen.
De ontwerpopdracht ging naar een groep vooruitstrevende architecten en ontwerpers, onder wie Aldo van Eyck, Gerrit Rietveld, Jaap Bakema, Lotte Stam en Mien Ruys. Zij maakten van Nagele een laboratorium van hun ideeën op het gebied van stedenbouw en architectuur.
Ruimte in de ruimte
Het centrum van Nagele wordt gevormd door een grasveld waarin drie kerken en drie scholen zijn gebouwd. Rond deze kern kwamen verschillende door groen omzoomde woonhofjes tot stand.
Een van de ideeën, het scheiden van functies als wonen, werken en recreatie, is goed te zien in deze opzet. Het dorp werd ‘een ruimte in de ruimte’, zo wordt het in beeld gebracht in de documentaire Een Nieuw Dorp op Nieuw Land (1960) van de onlangs overleden cineast Louis van Gasteren.
Moderne sociale woningbouw
De Karwijhof is een van de best bewaarde woonhoven van Nagele. De schetsen werden gemaakt in 1955 door Lotte Stam-Beese. Later werd ook Ernest Groosman bij het plan betrokken.
De twee-onder-een-kappers kregen een gespiegelde plattegrond en via lage entrees zijn de huizen met elkaar verbonden. Door de jaren heen is, op de kleurstelling na, relatief weinig aan de woningen veranderd. De Karwijhof is daardoor een gaaf bewaard vroeg voorbeeld van moderne sociale woningbouw in de wederopbouwtijd, zoals die veel navolging zou krijgen.
Toekomst
Na de overdracht zullen de 32 huizen door Hendrick de Keyser gefaseerd worden opgeknapt en gerestaureerd. Niet van vandaag op morgen, maar in overleg met de huurders.
Doel is de oorspronkelijke architectuur zo goed mogelijk te bewaren. Een van de woningen in het hofje wordt ingericht als museumwoning en zal daarmee fungeren als trekpleister voor architectuurliefhebbers.
Steun
De Karwijhof is een gemeentelijk monument. Het college van de Noordoostpolder stelt voor de restauratie een kleine 1,5 miljoen euro beschikbaar. De opknapbeurt maakt onderdeel uit van het Uitvoeringslab Nagele, een project dat inzet op de revitalisatie van Nagele. Ook de provincie Flevoland en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) betalen mee aan de restauratie van de Karwijhof.
Foto: Hendrick de Keyser.