Het Nationaal Rijtuigmuseum in het Groningse dorp Leek heeft pal voor Kerst 2022 drie bijzondere rijtuigen in eigendom verkregen: twee ezelwagentjes en een ‘parkwagen. “Alledrie zijn als Nederlands erfgoed te belangrijk om in de handel te verdwijnen”, verklaart conservator Jan Zijlstra.
De aanwinsten zijn een ‘parkwagen’ van Kasteel Heeze, een kleine ezelwagonette en een ezelwagentje, gebouwd door Donderwinkel in Doesburg. De aanschaf is gedaan op advies en met steun van de Stichting Hippomobiel Erfgoed.
Droshky
De parkwagen is te typeren als droshky, een kleine victoria, gebouwd door Mijnhardt in Arnhem. Het rijtuig stond jaren te wachten bij de firma Van den Heuvel in Valkenswaard op terugkeer naar het oorspronkelijke koetshuis bij Kasteel Heeze, maar het lukte niet om het geld bijeen te brengen voor een conserverende restauratie.
Het Nationaal Rijtuigmuseum heeft het door de verwerving zeker gesteld voor toekomstige generaties. “Mijnhardt was een belangrijke Nederlandse carrosseriebouwer. Er rijden nog auto’s van rond, maar over de beginperiode is amper iets bewaard gebleven. Dat wij van dit merk een rijtuig krijgen is daarom belangrijk voor de hele Nederlandse mobiele geschiedenis”, argumenteert Zijlstra, die hoopt dat in de toekomst alsnog een fonds wil bijspringen om de droshky, een rijtuigmodel dat terugvoert naar Anna Paulowna, toonbaar te maken om te exposeren in het museum of op Heeze.
Ezelwagonette
De ezelwagonette keert terug naar het museum, want het wagentje stond er eerder als bruikleen. “Maar de eigenaresse wilde er zelf mee gaan rijden en heeft hem rond 2015 opgehaald”, aldus Zijlstra, die toen de kans niet kreeg het rijtuig te verwerven.
Hij wilde dit om twee redenen. Het museum had geen volwaardig rijtuig van stoomrijtuigfabriek Oostwoud in Franeker, een nog bestaand bedrijf dat bekendheid kreeg in het ziekenvervoer. Daarnaast staat de herkomst vast: van O.J.H. barones van der Borch tot Verwolde-Hanegraaff te Asch. Na jaren dook de wagonette op in de handel en nu kwam de kans om hem alsnog aan te schaffen.
Ezelwagentje
Op het verlanglijstje van het museum stond ook een ezelwagentje in de showroom van Van den Heuvel, waar na wat poetsen een naamplaatje van Donderwinkel uit Doesburg op tevoorschijn kwam.
Zijlstra: “Het rijtuig moet haast wel van een buitenplaats in de regio Zutphen-Arnhem komen en dat is een goed aanknopingspunt om onderzoek te gaan doen. Waar komt het vandaan, wie heeft er mee gereden? Zulke wagentjes zijn zeldzaam, vroeger al, en het was speelgoed om te gebruiken, dus het ging kapot”.
Daarmee bedoelt de conservator, dat het ezelswagentje een bijzonder tijdbeeld geeft van hoe kinderen in de betere kringen opgroeiden. Met het sturen van een ezel kregen ze verantwoordelijkheid voor een dier en leerden ze met een rijtuig deelnemen aan het verkeer. “De verhalen achter zo’n object maken het waardevol om te kunnen blijven vertellen en te leren van onze geschiedenis”.
Foto: Ezelwagonette van Oostwoud, Franeker.