Het raadsel van het Hollands rif is de titel van een opmerkelijk kinderboek, dat zopas is verschenen. De publicatie is de uitkomst van een oral history project van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in nauwe samenwerking met de gemeente Tarama (Japan), de Okinawa International University en de Universiteit Leiden.
José Schreurs van de rijksdienst en professor Kayoko Shimoji van de Okinawa International University overhandigden op zaterdag 2 december de eerste exemplaren aan Theo Peters, Nederlands ambassadeur in Japan en Ikehiro Michio, hoofd van de Onderwijsraad van de gemeente Tarama.
Bij onderzoek naar het scheepswrak van de Van Bosse (1854-1857) kwam naar voren dat er nog steeds verhalen over de schipbreuk in 1857 verteld worden op het kleine eiland Tarama. Met gegevens uit historisch bronnenonderzoek in Nederland en eerdere publicaties over de Van Bosse in Japan, vormen deze verhalen de basis voor het kinderboek.
Schipbreuk
Het Nederlandse handelsschip Van Bosse zonk in 1857 voor het eiland Tarama, Okinawa. Tarama maakte destijds deel uit van het koninkrijk Ryukyu, dat in 1879 onderdeel is geworden van Japan, en in 1882 is omgevormd tot de prefectuur (provincie) Okinawa.
Nederland was van 1641 tot 1853 het enige westerse land dat via de handelspost Deshima (bij Nagasaki) handel dreef met het Japanse keizerrijk. Halverwege de 19e eeuw sloot Japan ook een handelsverdrag met de Verenigde Staten en andere Europese landen.
De Van Bosse behoorde tot de vele Nederlandse schepen die met handelswaar tussen Azië, Europa en Amerika voeren. In juli 1857 was het schip met een lading thee op weg van Singapore naar Shanghai toen het in de buurt van het eiland Tarama in een zware storm terechtkwam en naar de bodem van de zee verdween.
De 27 bemanningsleden, waaronder de vrouw van de kapitein, een jong meisje en een hond, wisten met twee sloepen het eiland te bereiken. Daar zijn ze opgevangen door de Taramese bevolking. Na een verblijf van in totaal drie maanden op Tarama, Miyako en als laatste Okinawa, zijn ze door een ander Nederlands schip opgepikt om op 2 december 1857 in Batavia (het huidige Jakarta) te arriveren.
In Japan doen verhalen de ronde dat de Nederlanders drie jaar later terugkwamen om de hond en de lading op te halen. Aanwijzingen hiervoor ontbreken volgens de rijksdienst echter vooralsnog in geschreven historische bronnen.
Wraklocatie gemeentelijk monument
In 2016 heeft de RCE in samenwerking met Japanse collega’s een duikonderzoek uitgevoerd en getracht het wrak van de Van Bosse op te sporen. Het schip werd niet gevonden, wel een grote kist en ander vondstmateriaal.
Resten van het schip en de lading, zoals scherven, zijn nog altijd op het strand van Tarama te vinden. De locatie waar vondsten van het schip zijn aangetroffen is aangewezen als gemeentelijk monument; in het museum van Tarama zijn vondsten uit het schip te bezichtigen.
Naast het duikonderzoek hebben de RCE en haar partners verhalen opgehaald bij eilandbewoners over de Van Bosse en haar bemanning. Wat dit heeft opgeleverd is complementair aan de informatie van de aangetroffen materiële resten en historische bronnen. Een en ander is volgens de rijksdienst niet alleen een geschiedenisles. “Ook de verhalen en de locatie spelen een rol in de huidige samenleving”.
Het kinderboek is in het Japans en Nederlands geschreven, maar ook in het Taramees – een taal die alleen oudere bewoners van het eiland nog spreken. Daarmee draagt de publicatie bij aan het vastleggen van een taal die bijna verdwenen is en verbindt zij generaties. Verder zorgt het boek voor betrokkenheid en instandhouding van de archeologische vindplaats.
Scherven
In Het raadsel van het Hollands rif vinden Aoi en Yūma raadselachtige scherven op het strand van het eiland Tarama. Ze gaan op onderzoek uit om te ontdekken hoe die scherven daar terecht zijn gekomen.
Kijk voor meer informatie over de Van Bosse op de website MaSS (Maritime Stepping Stones).
Foto: Van links naar rechts Ikehiro Michio, Theo Peters, José Schreurs en Kayoko Shimoji.