Op verzoek van Heemschut’s commissie Amsterdam heeft het stadsdeel West besloten het koelhuis op het Centrale Marktterrein aan te wijzen als gemeentelijk monument. Het imposante bouwwerk is vooral bekend omdat er in 2017 een schildering van kunstenaar Keith Haring op werd ontdekt.
Keith Haring (1958-1990) schilderde het enorme fabeldier in 1986 in zijn kenmerkende stijl op de gevel. Kunstenaar Aileen Middel zette zit in voor de herontdekking en het behoud.
Het koelhuis is gebouwd in een zakelijk-expressionistische trant, naar ontwerp van Nicolaas Lansdorp. Het is volgens Middel van architectuurhistorische waarde vanwege de kwaliteit en esthetiek van het ontwerp. Dat komt tot uitdrukking in de sculpturale, symmetrische opbouw van bouwvolumes en de materialisatie.
Voorbeeld uit interbellum
Het koelhuis is typologisch van belang als karakteristiek, zeldzaam en relatief gaaf voorbeeld van koelhuizen uit het Interbellum.
Het oorspronkelijke casco van de koelinrichting, bestaande uit een monoliet gegoten gewapende betonconstructie met paddenstoelkolommen en vloeren is nog compleet intact. Dat geldt ook voor de symmetrische hoofdopzet met dubbele trappenhuizen en liften. Bij oplevering vormde het gebouw een nadrukkelijk onderdeel in het gehele complex van het terrein met gebouwen en voorzieningen.
De architectonische samenhang met de Centrale Markthal is dan ook groot. Dat wordt onder andere geïllustreerd door het betongebruik en de baksteentoepassing. Architect Lansdorp had voorafgaand aan de bouw zijn licht opgestoken in het buitenland om utiliteitsgebouwen van het beoogde formaat te bestuderen; hij koos het Groothandelsgebouw in Frankfurt als architectonisch en technisch voorbeeld.
Kurk
De installatie- en isolatietechniek was destijds zeer modern en van hoge kwaliteit. Het gebouw vertegenwoordigt bouwhistorische waarde vanwege de toepassing van kurk als isolatiemateriaal.
Het feit dat een deel van deze isolatie, vooral aan de binnenzijde van de buitengevels, nog aanwezig is, is bijzonder (want kwetsbaar) en zeldzaam in Nederland. Verder bevat het gebouw nog verschillende onderdelen uit de bouwtijd zoals de liften met bijbehorende installaties, de twee koelventilatoren met bijbehorende schuiven in de scheidingsmuren en de geïsoleerde deuren van de koelruimten. Al die onderdelen vertegenwoordigen hoge architectuur- en cultuurhistorische waarden als onderdeel van het oorspronkelijke gebouw.
Samen met de Centrale Markthal neemt het gebouw een belangrijke plaats in binnen het oeuvre van Nicolaas Lansdorp.
Foto: Heemschut’s commissie Amsterdam vroeg de gemeente het gebouw samen met de schildering tot monument te verklaren. Dat is gelukt.