Verspreid over de provincie Utrecht staan nog allerlei gebouwen die zijn neergezet ‘voor als de Russen komen’. Ze vertellen het verhaal van een periode waarin Europa in de greep was van een oorlog die nooit uitbrak: de Koude Oorlog.
Op zaterdag 26 oktober openen vier van dergelijke monumenten gratis hun deuren tijdens de Open Monumentendag Special Monumenten uit de Koude Oorlog. Het gaat om mobilisatiecomplex Zwijnsbergen in Elst, de Vliegbasis Soesterberg, Fort Nieuwersluis en Fort Lunet I.
Deze Open Monumentendag Special behoort tot het programma dat de provincie Utrecht organiseert in het kader van het themajaar Koude Oorlog, waarin aandacht wordt gegeven aan erfgoed uit deze bijzondere periode uit de vaderlandse geschiedenis.
Bekend en minder bekend
Terwijl Vliegbasis Soesterberg alom bekendheid geniet, staat Zwijnsbergen bij het grote publiek veel minder op het netvlies. Dit mobilisatiecomplex uit de jaren vijftig diende als opslagplaats van munitie, medicijnen en voedsel opdat een snelle mobilisatie mogelijk was bij daadwerkelijke oorlogsdreiging.
Fort Lunet I is aangelegd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Na de Tweede Wereldoorlog werd hier het commandocentrum van de Bescherming Bevolking ondergebracht.
Ook Fort Nieuwersluis was ingericht als commandopost van deze Bescherming Bevolking. Daarvoor werd de bomvrije kazerne ingrijpend omgebouwd tot atoomkelder die bescherming kon bieden bij een kernaanval.
Activiteiten
Vrijwilligers van de vereniging Dienstplicht Koude Oorlog geven rondleidingen over mobiliteitscomplex Zwijnsbergen en nemen bezoekers mee naar de jaren vijftig van de vorige eeuw.
Op Soesterberg worden een fiets- en een wandeltocht over de basis gehouden. Ook is er een zelf te lopen route langs indrukwekkende monumenten. Verdere wordt er een speciale theatervoorstelling opgevoerd, De Zaak Oppenheimer. In dit stuk over J.R. Oppenheimer, ‘vader van de atoombom’, draait het om schuld, schaamte en verantwoordelijkheid.
Muziekprogramma
Bij fort Lunet I is er een programma waarin muzikant Mieke van Dam het comfort van Afstand, Afscherming en Afwachten onderzoekt en afsluit met een improvisatiesessie.
Bij Fort Nieuwersluis tenslotte neemt een gids belangstellenden mee op ontdekkingstocht door de verschillende ruimtes van de commandopost.
Het volledige programma met openingstijden en locaties staat in het programmaboekje.
Deze Open Monumentendag Special is een evenement van het landelijk projectbureau Open Monumentendag in samenwerking met de provincie Utrecht. Soortgelijke specials, regionale monumentendagen met een eigen thema, vinden het hele jaar door heel Nederland plaats. Het betreft activiteiten van de Stichting Nederland Monumentenland.
Foto: Vliegbasis Soesterberg.