Monumenten zijn van onschatbare waarde voor de leefomgeving. Ze hebben een zeldzaam maatschappelijk belang in het koppelen van verleden aan heden en zijn onmisbaar voor omgevingsidentiteit en beeldkwaliteit op nationaal, regionaal en lokaal niveau.
Het belang van de erfgoedsector is voelbaar groot, maar lastig in concrete cijfers uit te drukken. Dat geldt niet voor de aantallen monumenten. Nederland
telt 62.000 gebouwde en groene rijksmonumenten en 56.000 gemeentelijke monumenten. Gemiddeld wordt jaarlijks voor 400 miljoen euro in onderhoud
en restauratie geïnvesteerd.
Hoe belangrijk monumenten zijn, wordt dezer dagen extra duidelijk, nu ze in de coronacrisis als gebouwde en groene iconen in stad en landschap door hun uitstraling volop afleiding en ontspanning bieden. Maar, hoe staat het met de zorg voor het erfgoed?
Vaak uniek
Monumenten zijn vaak uniek in uiterlijk, materiaalgebruik en toegepaste ambachten en vragen regelmatig, specialistisch, consciëntieus en kwalitatief hoogwaardig onderhoud.
Eigenaren van monumenten staan bovendien voor nieuwe opgaven als verduurzaming en klimaatadaptatie, opgaven die beide om specialistische oplossingen vragen en om extra financiële middelen. Wordt er voldoende kwaliteit geleverd en beschikken betrokken partijen over de juiste kennis voor een verantwoorde instandhouding van onze monumenten? Investeren in monumenten is investeren in de slagader van de samenleving. Dat is noodzakelijk om het erfgoed te behouden, want door (onbewuste) ondeskundigheid gaan helaas nog te vaak monumentale waarden verloren en worden subsidies onbedoeld niet doelmatig besteed.
Kwetsbare schakels
In de hele keten van instandhouding zitten kwetsbare schakels, die moeten worden versterkt.
Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van drie koepelorganisaties uit de restauratiebranche, de Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie (VAWR), de Vakgroep Restauratie en het GA-platform Restauratie.
Zeven aanbevelingen
Uit het onderzoek zijn zeven aanbevelingen gekomen om de kwaliteit in de hele keten te verbeteren. Ze zijn beschreven zijn in het ‘Manifest voor een betere kwaliteitsketen voor de instandhouding van monumenten’:
- Er zijn aanzienlijke mogelijkheden tot verbetering in de voorlichting aan (vooral particuliere) eigenaren van monumenten;
- Overheden (in het bijzonder gemeenten) zouden beter toegerust moeten worden om hun taken, zoals toezicht en handhaving, uit te voeren;
- De regels rond subsidies voor instandhouding moeten de flexibiliteit bieden die nodig is tijdens restauratieprojecten;
- De grote maatschappelijke waarde van het gebouwde en groene erfgoed rechtvaardigt een structurele verhoging van de extra middelen om de kwaliteit in de keten structureel te verbeteren;
- De minister van OCW dient tevens de ontwikkeling en het behoud van vakmanschap te bevorderen met een structurele financiële ondersteuning van restauratieonderwijs;
- De verantwoordelijk minister wordt gevraagd om voor de instandhouding van ons erfgoed samenwerking met andere ministeries te organiseren;
- De bedrijven in de monumentensector willen betrokken worden bij het bevorderen van de kwaliteit van instandhouding van monumenten.
NCE
Met het manifest geven de VAWR, de Vakgroep Restauratie en het GA-Platform Restauratie een vervolg aan het rapport ‘Naar een duurzame instandhouding van het gebouwde erfgoed’ van vier jaar geleden. Toen stelde de minister van OCW (onder andere) twee miljoen euro beschikbaar aan het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen (NCE) voor nieuwe restauratieopleidingen. Sindsdien zijn er tien ontwikkeld.
Het NCE verwacht dat dit jaar ongeveer 130 studenten een van de tien opleidingen volgen om zich te ontwikkelen tot restauratiespecialist op hun vakgebied. In 2020 heeft het centrum 65 diploma’s en certificaten uitgereikt aan vaklieden, die hun opleiding of module succesvol hebben afgerond.
Foto: Monumenten zijn van onschatbare waarde voor de leefomgeving, zoals op het Museumplein in Amsterdam, waar mensen recreëren voor het Rijksmuseum (foto Arjen Veldt Photography).