Nederland heeft Irak zeven archeologische voorwerpen teruggegeven. Het betreft kleispijkers, een kleitablet en twee zeldzame figuren, afkomstig uit Mesopotamië.
Arjen Uijterlinde, ambassadeur Internationale Culturele Samenwerking, en Barbara Siregar, directeur Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed, verzorgden op donderdag 6 mei de officiële overdracht aan de Irakese ambassadeur, Hisham Al Alawi.
De voorwerpen kwamen aan het licht toen ze door een Nederlandse particulier werden aangeboden bij een veilinghuis. Na een burgermelding onderzochten de autoriteiten de herkomst. De particulier deed vervolgens afstand van de voorwerpen opdat ze konden worden teruggegeven.
Uit Mesopotamië
Volgens de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed en een expert van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden is bevestigd dat het gaat om archeologische voorwerpen uit Irak.
Alle zijn beschermd onder Iraakse cultuurwetgeving en worden genoemd op rode lijsten van de International Council of Museums. Op die lijsten staan voorbeelden van voorwerpen die kwetsbaar zijn voor diefstal, plundering en onrechtmatige uitvoer uit het land van herkomst.
Kleispijkers en Halaf-figuur
Kleispijkers werden ooit aangebracht in de muur van gebouwen of begraven bij de bouw van tempels. Er staan teksten op in spijkerschrift, dat aan de wieg staat van de ontwikkeling van het schrift.
De Iraakse kleispijkers zijn daardoor per definitie van cultuurhistorisch belang. Hetzelfde geldt voor het kleitablet. De twee figuren zijn niet alleen ouder, maar ook zeldzamer. Het zogenoemde Halaf-figuur representeert de moedergodin en staat voor vruchtbaarheid. Het werd gebruikt bij offerrituelen. Het ramsfiguur is een amulet of stempel/zegel.
Bakermat moderne beschaving
Mesopotamië, in en rond het stroomgebied van de Eufraat en de Tigris, geldt als bakermat van de moderne beschaving. Haar rijke cultuur, die teruggaat tot 6000 v Chr., is wereldwijd terug te vinden. Dit mede vanwege de conflicten waar Irak sinds 1990 mee kampt.
Tijdens die oorlogen zijn musea, bibliotheken en opgravingen geplunderd of vernietigd. Veel cultuurgoederen, die het land in het Midden-Oosten onrechtmatig hebben verlaten via smokkelroutes, worden via allerlei wegen te koop aangeboden.
Verbod op handel in Iraaks erfgoed
Om het cultureel erfgoed van Irak te beschermen heeft de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties sanctiemaatregelen aangenomen die vervolgens in Europees recht zijn omgezet. Sindsdien is het verboden te handelen in voorwerpen van archeologisch, historisch, cultureel, wetenschappelijk of religieus belang die door Irak zijn beschermd.
De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed behoort tot de diensten die toezicht houden op de naleving van nationale sanctieregelingen en werkt daarbij nauw samen met de douane, politie, het OM, experts en internationale organisaties.
Deze actie kan ik gelet op de situatie in Irak nauwelijks volgen. Schenken valt dan wel niet onder ‘handelen’, het ondersteunt als vorm van erkenning van Iraakse regelgeving wel een regime dat op grove wijze mensenrechten schendt. Ik zou graag willen weten waarom de cultuursector meent onder de gegeven omstandigheden meer waarde te hechten aan het volgen van Iraakse wetgeving dan aan het in het bewaring houden van archeologische voorwerpen om op die wijze tot uitdrukking te brenengen van het niet accepteren van de schending van mensenrechten.