Bij de sloop van een recreatiegebouw op ’t Vaneker in Enschede is een bijzonder kunstwerk uit de wederopbouwperiode van de voormalige Vliegbasis Twenthe behouden en herplaatst. Dit dankzij de inzet van de Werkgroep Monumentale Kunst (WMK) van erfgoedvereniging Heemschut, de gemeente Enschede en Technology Base, eigenaar van het terrein.
Het monumentale kunstwerk heeft een nieuwe bestemming gekregen op evenementenlocatie Vliegveld Twenthe, in een hangar die ooit deel uitmaakte van de basis.
Sgrafitto
Het werk betreft een sgraffito, opgebouwd uit verschillende lagen pleisterwerk, van de hand van de Twentse kunstenaar Joep Gierveld en gemaakt in de wederopbouwperiode (1945 tot circa 1972).
Na de verwoestingen in WOII is niet alleen de infrastructuur van steden hersteld, maar wordt ook steeds grootschaliger gebouwd.
Belangrijk kenmerk van de wederopbouwperiode is de samenwerking tussen opdrachtgevers, architecten en beeldend kunstenaars. Kunstenaars kregen opdracht monumentale werken te maken die de monotonie van de nieuwbouw moesten doorbreken.
Architectuurgebonden kunst
De werken zijn groot van formaat, vast in en tegen gebouwen aangebracht. Reden waarom gesproken wordt van monumentale of architectuurgebonden kunst.
De uitingen kenmerken zich niet alleen door een eigen vormen- en beeldtaal, maar ook door de toepassing van nieuwe materialen, zoals beton en cortenstaal.
Naar de kunsthistorische betekenis van de monumentale kunst uit de wederopbouwperiode is de laatste jaren veel onderzoek gedaan. Steeds duidelijker wordt dat een groot deel van deze kunst uitzonderlijke kwaliteiten bezit. Dat gold ook voor het sgraffito in het gebouw op ’t Vaneker.
Herplaatsing in Enschede
Het werk behoort tot het erfgoed van Enschede en diende daarom volgens de initiatiefnemers behouden te blijven en herplaatst te worden in de Twentse centrumgemeente.
De Werkgroep Monumentale Kunst en de gemeente Enschede zijn o.a. via een oproep in regionale media op zoek gegaan naar een geschikte locatie. Het sgraffito meet 6 meter x 1,2 meter en weegt 1.440 kilo.
Kernwaarde
Volgens directeur Marten Foppen van Vliegveld Twenthe Evenementenlocatie is behoud van industrieel, cultureel en militair erfgoed een kernwaarde bij zijn activiteiten.
“Gasten stellen erfgoedelementen op prijs, ze vormen het ‘decor’ waartegen hun evenement zich afspeelt. Met als thema ‘recreatie en ontspanning’ geeft het kunstwerk toegevoegde waarde aan de totaalervaring op Vliegveld Twenthe. Het vliegveld was vroeger niet zomaar toegankelijk, door onze activiteiten maken we erfgoed zichtbaar voor een breed publiek”.
Beter zichtbaar
Norman Vervat van de Heemschut Werkgroep Monumentale Kunst is blij dat het betreffende kunstwerk behouden is.
“Te vaak, ook in Twente, zijn deze kunstwerken teloor gegaan. Dankzij herbestemming blijft dit bijzondere erfgoed voor de regio behouden en is het kunstwerk zelfs beter zichtbaar dan in het verleden. Hopelijk vindt dit voorbeeld elders navolging”.
Behoud en herbestemming
Rien Wilderink, senior projectmanager van Bureau Kaveluitgifte ’t Vaneker, zegt dat op ’t Vaneker vrijwel alle gebouwen van cultuurhistorische waarde uit 1940 behouden blijven.
“Ze krijgen een nieuwe woonfunctie. Daarmee voegen we aan de geschiedenis een laag toe. Het gebouw aan de Vanekerbeekweg, waar het kunstwerk zich bevond, is gesloopt, omdat het van latere datum is en daarmee van minder cultuurhistorische waarde dan de andere gebouwen. Het kunstwerk had die cultuurhistorische waarde echter wel, Dus ook voor ons was het van belang het sgraffito van Joep Gierveld te behouden. Fantastisch dat het gelukt is en nog wel op zo’n toepasselijke plek”.