De restauratieketen in Nederland is verzwakt en de kwaliteit in de restauratie staat onder druk. Daarnaast verdient herbestemming van monumenten veel meer aandacht, omdat dit belangrijk kan bijdragen aan het oplossen van de woningnood. Herbestemmen gaat hand in hand met verduurzamen en levert zo ook een bijdrage aan klimaatdoelen.
Dat zeggen de Vakgroep Restauratie, de Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie (VAWR) en het GA-platform Restauratie na onderzoek. De drie marktpartijen vertegenwoordigen samen ruim 465 bedrijven uit de restauratiesector.
Weersinvloeden, duurzaamheidseisen, nieuwe wetgeving en een uiterst krappe arbeidsmarkt trekken volgens de onderzoekers een grote wissel op de zorg voor monumenten in Nederland. Om die uitdagingen het hoofd te bieden, is een sterke restauratiebranche nodig. Betrokken partijen – opdrachtgevers, overheden (gemeenten en provincies), (gespecialiseerde) aannemers, architecten – moeten hun rol kennen en toegerust zijn om hun taken goed uit te voeren.
Oplossingen
In het onderzoek zijn niet alleen de zwakke schakels in de restauratieketen in kaart gebracht, maar ook mogelijke oplossingen. Met klem dringen de marktpartijen bij staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur) aan op actie.
De bewindsvrouw moet huns inziens de problemen in de monumentenzorg in haar beleidsperiode beoordelen en kansen pakken. Dit om via versterking van de restauratieketen bij te dragen aan oplossingen voor de klimaatverandering, de energieproblematiek, de stikstofcrisis en de woningnood.
Kennis nodig
Monumenten zijn bij uitstek gevoelig voor grote droogte en overvloedige regenval. Daarnaast vereist verduurzaming, anders dan bij niet-monumentale woningen en utiliteitsgebouwen, strikt maatwerk, aldus de marktpartijen.
“Om de problemen het hoofd te bieden, zal de komende jaren substantieel in kennis over klimaatadaptatie en verduurzaming van monumenten moeten worden geïnvesteerd”.
Gebrek aan deskundigheid
Uit de onderzoeksresultaten blijkt, dat steeds meer gemeenten kampen met een gebrek aan deskundigheid op het gebied van de erfgoedzorg. “Het merendeel is nauwelijks in staat tot het houden van toezicht op de kwaliteit van de uitvoering van restauratiewerkzaamheden, een wettelijke taak”.
Met de uitgeholde deskundigheid vormt volgens de marktpartijen de invoering van de Wet Kwaliteitsborging (Wkb) een risico voor de instandhouding van monumenten. “Betere afspraken tussen rijk, provincies en gemeenten over de onderlinge rolverdeling en toedeling van financiële middelen kunnen deze uitholling een halt toeroepen”, verwachten zij.
Aandacht voor restauratieonderwijs
Restauratieonderwijs blijft volgens de Vakgroep Restauratie, de Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie en het GA-platform Restauratie een punt van aandacht.
“De stagnatie in de instroom van nieuwe medewerkers is in de monumentenzorg structureler van aard dan in andere sectoren, omdat het reguliere onderwijs restauratiespecialisatie door geldgebrek volledig heeft afgestoten”.
Het trio marktpartijen wijst erop, dat in de vorige kabinetsperiode met subsidie van het ministerie van OCW vervangende sectoropleidingen zijn ontwikkeld. “Met die opleidingen biedt de sector de overheid een in alle opzichten voordelige deal. Deze opleidingen dienen structureel ondersteund te worden, zodat de investering van het ministerie en het bedrijfsleven geborgd blijft”.
Gelet op de bijzondere positie op de arbeidsmarkt van restauratiemedewerkers sluiten de marktpartijen aan bij het pleidooi van de Commissie-Wallage om de collegegelden voor mbo-studenten in de techniek te verlagen, ook voor studenten van hun sectoropleidingen. Het merendeel van de medewerkers in de monumentenzorg heeft een technische mbo-achtergrond.
Monumentenzorg in wetenschapsbeleid
Monumentenzorg verdient een plaats binnen het Wetenschapsbeleid, het domein van minister Robbert Dijkgraaf (OCW), vinden de drie marktpartijen.
“Juist door de grote maatschappelijk opgaven klimaatverandering, verduurzaming en woningnood zijn wetenschappelijke inzichten cruciaal om monumenten voor volgende generaties in stand te houden. Als ergens wetenschap en toegepaste wetenschap elkaar raken, is het wel hier”.
Intensievere samenwerking met andere ministeries kan volgens de partijen helpen uitdagingen waar de monumentenzorg voor staat, aan te pakken. Voorbeelden: het ministerie van Economische Zaken kan het ondernemerschap, in een sector waar vakmanschap een hoofdrol speelt, belangrijke impulsen geven. Het ministerie van Financiën op zijn beurt kan de sector stimuleren door het hoge btw-tarief voor monumenteneigenaren naar het lage tarief te brengen. Het ministerie van Volkshuisvesting tenslotte kan de woningnood lenigen door herbestemmingsmogelijkheden van duizenden monumentale utiliteits- en religieuze gebouwen te benutten. Deze gebouwen bieden volop mogelijkheden tot transitie naar tienduizenden woningen, vooral voor starters. “Dat aan deze gebouwen niets mag veranderen, is een fabeltje”, heet het.
Foto: Monumenten zijn van onschatbare waarde voor de leefomgeving, zoals op het Museumplein in Amsterdam, waar mensen recreëren voor het Rijksmuseum (foto Arjen Veldt Photography).
In Teteringen staat het prachtige WITHOF in de Hoogstraat. Er is een balkon aan gemaakt, zo was het vroeger op tekeningen ook, maar de Gemeente /Breda vindt het nu niet goed. Wat kan u daar aan doen, als echte deskundige.
Wat ik niet begrijp, is dat de functie van de restauratie schilder, de meesterschilder MBO 4 specialisatie. Is overgenomen door HBO kunst restauratie schilders. Op advies van de ERM.
Hoe moet het in de toekomst dan met de authentieke technieken?
Kennis van ondergrond, materiaal, pigmenten, en specialistisch gereedschap.
Ik zie het verdwijnen.
Aardig artikel van 40 jaar geleden want zolang is het probleem al bekend. Honderden keren hebben collega’s van mij uitgesproken dat het zo niet verder kan met de monumenten! Simpel gezegd: het monument kan zich niet verweren. Daar heb je geen Europees leger van ZZP’ers voor nodig; ook geen leger van wegkijkers. De rijksdienst is opgeheven in de controle. Gemeente ambtenaren zijn niet onderlegd in alle ins en outs. Architectenkantoren en opzichters zijn allemaal goedwillend maar de materie is te complex voor één persoon. Daarom voltrekt zich een stille ramp en een leger van doven kijkt welwillend de andere kant op.
Aannemersbedrijven zijn door overnames verworden tot grote organisaties. Kleine ambachtelijke bedrijven kunnen ten opzichte van deze ‘broodheren’ zich geen kritische opstelling veroorloven.
Positief in dit neerslachtige verhaal is de constatering in uw artikel dat er iets moet gebeuren en zal gebeuren.
Stef Hagemeier, restauratieglazenier Tilburg
Wij zijn een 140-jarig ambachtelijk bedrijf en zijn vrijwel volledig gecertificeerd. Bij veel aanbestedingen wordt gevraagd om gecertificeerde bedrijven, echter als de aanbesteding wordt gegund, blijkt dat een niet-gecertificeerd bedrijf ermee vandoor gaat omdat ze wat goedkoper zijn. Dat deze bedrijven niet altijd de juiste vakmanschap hebben, wordt aan voorbij gegaan. Jammer!
zie veel onkunde ook bij de gemeentes en een te starre opstelling bij restauratie,