Op de Klimaattop Groenblauw Erfgoed op 7 maart 2023 in kasteel Groeneveld te Baarn stond klimaatbestendigheid van het groenblauwe erfgoed van landgoederen en buitenplaatsen centraal. Actueel, want door klimaatverandering komt instandhouding en beleving van buitenplaatsen in gevaar.
Onder het motto Het glas is al halfvol, maar het moet helemaal vol onderstreepte Zuid-Hollands gedeputeerde Willy de Zoete (Cultuur en Erfgoed) de urgentie van samenwerking tussen alle betrokken partners. De top vormde het sluitstuk van het Erfgoed Deal-project Kennisprogramma Klimaatrobuuste Buitenplaatsen, waarin de provincie Zuid-Holland met vele partners participeerde.
De Zoete: “We hebben met het programma een flinke slag geslagen met het agenderen van het onderwerp en met het informeren van belanghebbenden. Maar we zijn er nog niet. Gezamenlijk zetten we de schouders eronder voor een groenblauwe toekomst voor ons erfgoed”.
Waarde
Nederland telt ruim 550 historische buitenplaatsen die gezamenlijk meer dan 18.000 hectaren bedekken. In Zuid-Holland liggen meer dan 80 locaties binnen de provinciale erfgoedlijn Landgoederenzone, maar verspreid over de provincie zijn er nog meer. Alle hebben cultuurhistorische, maar ook maatschappelijke waarde. Het zijn plekken om van natuur en erfgoed te genieten en in alle rust te wandelen door het groen.
Klimaatverandering
Door de optredende klimaatverandering loopt de instandhouding en beleving van de buitenplaatsen gevaar. Extreem weer komt steeds vaker voor. Denk aan hevige regenval en storm in vaak milde en natte winters. Zomers worden heter en droger.
Proactieve aanpak om buitenplaatsen klimaatrobuuster te maken voorkomt verval, of zelfs het verdwijnen van dit waardevolle erfgoed. Standaardoplossingen zijn er volgens de provincie Zuid-Holland niet, maatregelen moeten zowel effectief zijn als passend in de cultuurhistorische context.
Gedeputeerde De Zoete: “Het is mooi dat erfgoed nu opgenomen is in de rijksprogramma’s voor klimaatadaptatie. Ik noem daarbij specifiek de Nationale Adaptatie Strategie, waarin erfgoed een prominente plek heeft gekregen in de jongste evaluatie”.
Praktijkvoorbeelden
Daarom participeerde de provincie Zuid-Holland in het Erfgoed Deal- project Kennisprogramma Klimaatrobuuste Buitenplaatsen. Het programma verzamelde praktijkvoorbeelden, ontwikkelde een aanpak voor eigenaren en deelde nieuwe kennis.
In proeftuinen werden maatregelen in de praktijk uitgevoerd. In Zuid-Holland doen 10 buitenplaatsen mee aan de pilot. Ze komen uitdagingen tegen die typisch zijn voor deze provincie of hun specifieke ligging.
Zoals landgoed Calorama in Noordwijk dat de laatste jaren te maken heeft met verdroging. Ook de bijzondere eeuwenoude bomen en de waardevolle stinzenplanten lopen het risico te verdwijnen door de verdroging. De jonge aanplant van bomen sterft hierdoor bijvoorbeeld eerder af. Met een extensiever maaibeleid, het plaatsen van vochtsensoren en het opkweken van lokale boom- en plantensoorten past het landgoed zich aan aan de nieuwe realiteit, zodat behoud op de lange termijn gewaarborgd kan worden.
De gemeente Noordwijk, de provincie Zuid-Holland en de beherende stichting werken ook samen om een toekomstbestendig klimaatrobuust watersysteem te ontwikkelen voor het landgoed, waarmee de klimaateffecten op het groenblauwe erfgoed in de toekomst kunnen worden beheerst.
Delen kennis en ervaring
Tijdens de klimaattop zijn de deelnemers geïnformeerd over deze Zuid-Hollandse proeftuin en werden opgedane kennis en ervaringen ook gedeeld met andere eigenaren, beheerders en betrokkenen.
De ontwikkelde Groenblauwe Monitor geeft een aanzet van hoe met behulp van openbare data de staat van het erfgoed en de klimaatbestendigheid kan worden gemonitord en biedt inzicht over wat nog meer nodig is.
Het Kennisprogramma Klimaatrobuuste Buitenplaatsen, mogelijk gemaakt door het programmabureau Erfgoed Deal, is een gezamenlijk initiatief van de Stichting Kastelen, Historische Buitenplaatsen en Landgoederen, de provincies Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland, de gemeente Zeist, het Utrechts Landschap en het Utrechts Particulier Grondbezit.
Meer over het programma op de website Klimaatrobuuste Buitenplaatsen
Foto: Landgoed Calorama in Noordwijk.