Vandaag (donderdag 4 maart) is in Haarlem een belangrijke mijlpaal bereikt in de restauratie van het Pieter Teylers Huis, het voormalige woonhuis van Pieter Teyler (1702-1778) en geboorteplaats van het Teylers Museum.
Met het symbolisch openen van de monumentale voordeur aan de Damstraat droegen Teylers Museum directeur Marjan Scharloo en architect Liesbeth van Apeldoorn van TPAHG architecten het pand na een jarenlange en ingrijpende opknapbeurt officieel over aan het Teylers Museum.
De komende maanden wordt verder gewerkt aan de inrichting van het historische woonhuis van de founding father van het oudste museum van Nederland. Uitgangspunt zijn de Verlichtingsidealen van Pieter Teyler en waarom die tot op de dag van vandaag relevant zijn.
Het Pieter Teylers Huis opent in november zijn deuren voor publiek, als nieuwe vleugel aan het museum.
Essentiële schakel
Pieter Teyler was een rijke Haarlemmer die zijn vermogen en huis naliet aan een stichting die als doel had het leven van iedereen te verbeteren. Daaruit kwam onder andere het Teylers Museum voort, dat in 1784 opende en toen nog alleen bestond uit de Ovale Zaal.
Via een indrukwekkende, lange marmeren gang van Teylers’ voormalige woonhuis verwonderden bezoekers zich toentertijd over de nieuwste wetenschappelijke uitvindingen en kunst van dat moment. Beroemde gasten als Einstein, keizer Napoleon en tsaar Alexander maakten hun opwachting.
Het huis is zowel fysiek als inhoudelijk onlosmakelijk verbonden met het museum en is een essentiële schakel in Het Grote Verhaal van Teyler: het Masterplan waarmee Teylers Museum sinds 2017 werkt aan de integratie van collecties, gebouw en geschiedenis.
Uniek rijksmonument
Enkele ruimtes van het pand, dat voor het laatst werd verbouwd in 1715, behoren tot de best bewaarde historische interieurs van Nederland uit de 18e eeuw. Authentieke bouwkundige elementen die elders vaak al lang verdwenen zijn, zijn er behouden.
Het huis beslaat 1.115 vierkante meter. De begane grond zal worden opengesteld voor publiek. Rondleidingen en groepsbezoek zijn straks mogelijk op de eerste verdieping. Daar zijn ook ruimten voor workshops en bijeenkomsten beschikbaar.
De oude hoofdingang van het Pieter Teylers Huis aan de Damstraat 21 wordt niet opnieuw in gebruik genomen: die verloor in 1885 zijn functie met de nieuwe hoofdingang aan het Spaarne.
Grondige en duurzame restauratie
Sinds 2013 wordt het grote pand, in feite bestaande uit vier aan elkaar gebouwde huizen, grondig gerestaureerd en zoveel mogelijk in de tijd teruggebracht.
Na een eerste fase gericht op funderingsherstel en verbeteringen aan de constructie, is in november 2019 begonnen met de cascorestauratie van het rijksmonument. Met een genereuze subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) kon het huis duurzamer worden gemaakt dan aanvankelijk gepland. Zo zijn daken voor het eerst geïsoleerd en ramen voorzien van isolatieglas voor monumenten.
Bij het in oude staat terugbrengen van de historische interieurs zijn installaties zoals leidingen, klimaatbeheersing en brandbeveiliging onzichtbaar weggewerkt. Met die aanpassingen wordt een prettige en veilige omgeving voor het publiek gecreëerd. Ook de oorspronkelijke kleuren zijn teruggebracht.
Verlichtingsidealen centraal
Het Pieter Teylers Huis behoort tot de weinige plekken ter wereld waar de Verlichting letterlijk tastbaar aanwezig is. Het actuele idee van de Verlichting dat iedereen recht heeft te streven naar een gelukkig leven vormt dan ook het uitgangspunt van de inrichting en de programmering van het huis.
Pieter Teyler geloofde dat praktische uitvindingen en ontdekkingen de beste manieren waren om de wereld tot een betere plek te maken. Door een link te leggen met het heden worden bezoekers vanaf november 2021 uitgenodigd om te reflecteren op het actuele vraagstuk van het verbeteren van de samenleving voor iedereen en de bijdrage die kunst en wetenschap daaraan kunnen leveren.
Miniatuurhuis
Ter gelegenheid van de opening van het Pieter Teylers Huis wordt zijn huis nagebouwd (schaal 1:12) zoals het eruit zag op 8 april 1778, Pieter Teylers’ sterfdag.
Deze exacte reconstructie in 3d wordt als het ware een maquette en poppenhuis ineen. Het miniatuurhuis, met een totale lengte van circa 3,50 meter en 75 centimeter breed, wordt een van de pronkstukken in het Pieter Teylers Huis.
Restauratie in beeld
Sinds 2019 brengt kunstenaar/fotograaf Johan Nieuwenhuize in opdracht van het Teylers Museum het proces van de restauratie in beeld. Zijn foto’s worden gebundeld in een publicatie, die bij de opening van het Pieter Teylers Huis wordt gepresenteerd.
De restauratie, inrichting en de bezoekerservaring kosten samen in totaal 7,5 miljoen euro. Dit bedrag kon bijeen worden gebracht dankzij royale bijdragen van particulieren, overheden en fondsen.
Foto: Directeur Marjan Scharloo en architect Liesbeth van Apeldoorn openen de monumentale deur van het Pieter Teylers Huis in Haarlem (foto Studio Johan Nieuwenhuize).