Acht landelijke partners in Nederland hebben het document ondertekend voor een vervolg op de gezamenlijke nationale kerkenaanpak. Demissionair staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur en Media) zette haar handtekening onder de afspraken met provincies, gemeenten, kerkeigenaren en erfgoedorganisaties.
De ondertekening, vandaag maandag 13 november, betreft het vervolg van het programma en de gezamenlijke afspraken tot en met eind 2024. Hiervoor is dit en volgend jaar 400.000 euro beschikbaar gesteld door het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW).
Onverminderde inzet
Het landelijke samenwerkingsverband Toekomst Religieus Erfgoed richt zich op een onverminderde inzet voor het religieus erfgoed. Het heeft sinds 2018 al veel opgeleverd.
Een gezamenlijke nationale kerkenaanpak is volgens betrokkenen noodzakelijk. Enerzijds zijn er nog groeiende zorgen bij eigenaren van kerkgebouwen en kloosters om hun gebouwen te exploiteren en in stand te houden. Daarbij is sprake van minder financiële armslag en groeiende leegstand. Dat komt onder andere door het teruglopend ledental dat de kerk bezoekt en de stijgende kosten van beheer van de monumentale gebouwen.
Anderzijds heeft het gezamenlijke programma bewezen succesvolle instrumenten te ontwikkelen, relevante partijen om tafel te krijgen en kennis te delen.
Kerkenvisie
Daarbij is sterk ingezet op Kerkenvisie. Dit in 2019 breed geïntroduceerde instrument wordt in 240 gemeenten benut om het gesprek over de toekomst van bijna 70 procent van alle gebedshuizen in de samenleving te faciliteren. De al afgeronde visies laten zien dat ze worden vertaald in afspraken, producten, acties en voorzieningen.
De Kerkenvisies brengen ook aan het licht wat de actuele concrete opgaven per gebedshuis zijn: onderhoud en restauratie, verduurzaming, herbestemmen en aanpassen voor meervoudig gebruik. Als een kerkenvisie klaar is, is daarmee het proces niet afgerond, sterker: dan komt de complexe opgave van het in gebruik houden van een deel van de kerken en het een goede toekomst geven van andere.
De hulpvraag vanuit gemeenten en provincies om support klinkt luid en duidelijk, steun bij de Kerkenvisies die in ontwikkeling zijn, blijft nodig. De focus ligt de komende tijd op afronding van de Kerkenvisies en het traject erna. Hoe kan de Kerkenvisie bijvoorbeeld in gemeentelijk beleid worden geïmplementeerd en hoe wordt het onderdeel van de Omgevingswet?.
Niet klaar
Het programma Toekomst Religieus Erfgoed onderzoekt, bespreekt en geeft in 2023 en 2024 richting aan de maatschappelijke opgaven rondom verduurzaming, sociaal-maatschappelijke vraagstukken, transformatieruimte en de financiële consequenties voor gebedshuizen. Daarnaast zijn er urgente opgaves.
De energiecrisis zorgt bij kerkbeheerders voor grote zorgen en het tempo van leegstand wordt verder versneld. Verduurzamen is voor deze categorie gebouwen noodzakelijk. Doordat veel kerken monumentenstatus hebben, is dat maatwerk.
Het groeiend functieverlies van gebedshuizen is onverminderd groot. Kerkinterieurs zijn daarbij kwetsbaar en verdienen aandacht en bescherming. De opgave rond religieus erfgoed is dus niet klaar. Reden waarom de acht samenwerkingspartners doorgaan met het verder ontwikkelen van een duurzaam toekomstperspectief voor alle kerkgebouwen in Nederland.
Partners
De partijen die de samenwerkingsafspraken over het vervolg van het programma Toekomst Religieus Erfgoed hebben ondertekend zijn:
- Gunay Uslu, demissionair staatssecretaris van Cultuur en Media (OCW);
- Gert Harm ten Bolscher, gedeputeerde Overijssel, namens het Interprovinciaal Overleg- Cultuur;
- Natasja Groothuismink, wethouder Zaanstad, namens de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG);
- John Bakker, voorzitter CIO-K, namens het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken;
- Frank Migchielsen, voorzitter bestuur Vereniging van Beheerders van Monumentale Kerkgebouwen;
- Anique de Kruijf, directeur (a.i.) Museum Catharijneconvent;
- Karel Loeff, directeur erfgoedvereniging Heemschut;
- Uğur Özcan, directeur Nationaal Restauratiefonds.
Schuilkerk
De ondertekening van het samenwerkingsdocument vond plaats in de Oud-Katholieke H.H. Jacobus en Augustinus in Den Haag, een schuilkerk uit 1722. Achter de gevels gaat een prachtige, barokke kerk schuil, een van de best bewaarde geheimen van het Hofkwartier.
Pastoor Leen Wijker van de Oud-Katholieke kerk vergezelde het gezelschap in een rondleiding. Enthousiast vertelde hij over de geschiedenis van het bijzondere achttiende-eeuwse kerkinterieur.
Foto: Vertegenwoordigers van de 8 partners van het programma Toekomst Religieus Erfgoed in de Oud-Katholieke H.H. Jacobus en Augustinus in Den Haag (foto Bart van Vliet).