Het Rijksvastgoedbedrijf gaat de monumentale tankgracht uit de Tweede Wereldoorlog op voormalig vliegkamp Valkenburg in de gemeente Katwijk herstellen. De toekomstige woonwijk Valkenhorst in het gebied ontleent zijn karakter aan dit soort historische elementen.
Tussen 1942 en 1944 lieten de Duitsers langs de Nederlandse kust duizenden verdedigingswerken aanleggen. Doel van al die bunkers, tankgrachten en andere bouwwerken was het buiten de deur houden van geallieerde troepen vanaf zee.
Rond het voormalige vliegveld in het Zuid-Hollandse dorp Valkenburg zijn tot op de dag van vandaag restanten van deze verdedigingslinie te vinden, waaronder genoemde tankgracht. Het rijksmonument is nog grotendeels intact.
Zwaar bevochten
Vliegkamp Valkenburg is zwaar bevochten. Het vliegveld was pas een jaar in gebruik toen de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) uitbrak. Na dagen van hevige gevechten waarbij de Duitsers het vliegveld veroverden, verloren en weer heroverden, bleef Valkenburg na 10 mei 1940 in Duitse handen. Vervolgens zette de bezetter in 1942 de bouw van bunkers en tankmuren langs de kust van Katwijk in gang. Dit zeefront behoorde tot de Europese verdedigingslinie, de Atlantikwall, die liep van het noordelijkste puntje van Noorwegen naar de grens met Spanje.
Landfront
Meer landinwaarts bij Katwijk, waar vliegkamp Valkenburg ligt, kwam het landfront. Onderdeel was een tankgracht, die in het lagergelegen en drassige gebied rond het vliegveld werd gegraven, zigzaggend tussen de bestaande Wassenaarsche en Grote Watering.
De gracht meet ongeveer 2,5 kilometer, is acht meter breed en bij hoog water vier meter diep met vrij steile wanden. Belandde een tank of pantservoertuig in het water, dan kon hij er niet meer uit.
Dit verrassingselement was voor de Duitsers belangrijk. Om haar aanwezigheid niet te verraden, mocht de tankgracht dus niet opvallen in het polderlandschap. Dat is lang gelukt. De Amerikanen tekenden op een landkaart uit 1944 nauwkeurig een slotenpatroon in rond het vliegveld, maar de tankgracht is daarin niet te herkennen.
Historische ankerpunten
Met de bevrijding kwamen de geallieerde soldaten en hun bulldozers. Zij gooiden de meeste tankgrachten dicht, behalve die in natuurgebieden zoals rond Valkenburg.
Na WOII namen Nederlandse mariniers het vliegveld in gebruik. Een nieuwe langere landingsbaan moest dwars door de tankgracht komen. Reden waarom een deel is gedempt. Nu de mariniers weg zijn, gaat het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) het gebied deels ontwikkelen tot woonwijk Valkenhorst, samen met de gemeenten Katwijk en Wassenaar.
Volgens projectleider Merel de Lint maakt de historie van het gebied een belangrijk onderdeel uit van de planvorming. “Door de geschiedenis zichtbaar te maken, krijgt de nieuwe woonwijk karakter. Zo blijven de lange en korte landingsbaan herkenbaar in de vorm van een lange watergang en een lang park, alleen bedoeld om te fietsen en te lopen. Een ander historisch ankerpunt, de verkeerstoren, wordt van iedereen, bijvoorbeeld als horecagelegenheid”.
Luchtfoto: Tankgracht vliegveld Valkenburg door Royal Air Force (RAF) 1944 (WUR).