Het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden is een bijzondere prehistorische collectie rijker: twee verzamelaars schonken het museum tientallen werktuigen, wapens, versierd gewei en bewerkte dierenbotten.
Ze vonden de voorwerpen op de Nederlandse stranden bij Rockanje en de Eerste Maasvlakte. Het merendeel van de vondsten komt uit het Mesolithicum, de periode van de jager-verzamelaars, circa 10.000 tot 7.000 jaar geleden.
Oorspronkelijk zijn de objecten afkomstig van de bodem van de Noordzee, uit een deel dat nu Doggerland heet. Destijds was dat een groot, droog liggend gebied tussen Nederland, Engeland en Denemarken. Door de stijgende zeespiegel verdween Doggerland rond 6000 v.Chr. in de golven.
Kokerbijlen, getande pijlpunten en mogelijk oudste naald
De schenking bevat opmerkelijke stukken. Er zitten pijl- en speerpunten van bot en gewei tussen, evenals kokerbeitels die zijn gemaakt uit de middenvoetsbeenderen van edelherten en oerrunderen.
Tot de oudste vondsten behoren vuurstenen werktuigen van Neanderthalers, meer dan 50.000 jaar oud. Zeldzame objecten zijn een doorboord stuk gewei (dat diende als handvat van een kleine vuurstenen bijl) en een benen naald met een oog erin. Nader onderzoek moet uitwijzen of dit wellicht de oudste naald van Nederland is.
De collectie bevat verder veel ‘afvalstukken’: bot en gewei met snij- en haksporen. Zij geven inzicht in wat men at en hoe werktuigen werden gemaakt.
Prehistorie op het strand
De schenkers zijn Jan Hendriks en Charlie Schouwenburg, die samen vele honderden uren staken in het zoeken en verzamelen van de voorwerpen.
Het zand op de Eerste Maasvlakte en bij Rockanje is enkele kilometers voor de kust opgezogen van de bodem van de Noordzee. Vervolgens werd het gebruikt bij de aanleg van havens en ter versteviging van de kustlijn.
Het zand bevat onder andere dierenbotten, maar ook werktuigen van Neanderthalers en van de eerste moderne mensen die destijds in het voedselrijke Noordzeelandschap van Doggerland leefden. De laatste jaren worden allerlei vondsten gedaan in het opgespoten Noodzeezand op de Tweede Maasvlakte en de Zandmotor bij Kijkduin.
Onderzoek en tentoonstelling
Het Rijksmuseum van Oudheden doet in samenspraak met partners al geruime tijd onderzoek naar de prehistorische bewoning van het verdronken Noordzeelandschap. Het beheert een centrale collectie op dit gebied.
De schenking van dit materiaal betekent een waardevolle aanvulling op de verzameling en het onderzoek. Voorjaar 2021 staat een tijdelijke tentoonstelling over Noordzeearcheologie op het programma.
Voor uitleg van RMO-conservator Luc Amkreutz zie hier via YouTube.
Foto: Luc Amkreutz, conservator prehistorie van het Rijksmuseum van Oudheden, toont een aantal stukken uit de schenking.