Sensationeel. Zo noemt verantwoordelijk wethouder Aad Schoorl van Heemskerk de eerste resultaten van het veldonderzoek Oud Haerlem. Bureau Saricon scande en mat in de maanden mei en juni het ondergrondse kasteelterrein. Dit om meer informatie te krijgen over het archeologisch rijksmonument.
Volgens historisch archeoloog Jean Roefstra van de provincie Noord-Holland deed prof. dr. J.G.N. Renaud in 1943 en 1960 ter plekke al onderzoek.
“Renaud groef destijds een klein deel op van het enorme terrein dat bestaat uit drie delen. Die opgraving is nooit goed uitgewerkt. Ik ben blij dat we het archeologische onderzoek nu met speciale apparatuur nog een keer kunnen uitvoeren. Saricon is bijna op de helft”.
Nieuwe structuur
Roefstra, Oud Haerlem deskundige bij uitstek, zegt dat noordoostelijk van het eerder onderzochte gebied (het rechter witte vak op de tekening) een grote nieuwe kasteelstructuur is gevonden, 45 bij 45 meter breed.
“Een kasteel bestaat uit twee of drie gebouwen. Een voor- en hoofdburcht en een voorhof, omgeven door grachten. Renaud heeft in 1960 de hoofdburcht ontdekt, wij met dit onderzoek de voorburcht. Een voorburcht is een soort voorversterking, waar de stallen, ambachtslieden en andere dienstlieden woonden. In de hoofdburcht huisde de kasteelheer met zijn gezin. Door deze vondst is Oud Haerlem in een klap twee keer zo groot geworden”.
Uniek
Slot Oud Haerlem stamt volgens Rob Gruben, bouwhistoricus en expert in kastelen, uit 1250.
“In die tijd verrezen louter ronde kastelen. Een vierkant geheel zoals Oud Haerlem kwam eigenlijk niet voor. En al helemaal niet van deze enorme grootte. Vierkante kastelen werden pas vanaf ongeveer 1280 door Floris V gebouwd. Tenminste, dat namen we tot nu toe aan”.
Gruben wijst erop, dat in Nederland vrijwel nooit een onbekend slot van deze omvang wordt teruggevonden. “Daarom zijn we zo verrast. We dachten dat alles in de jaren 60 al was opgegraven. Oud Haerlem heeft slechts 100 jaar bestaan en is daarna verwoest. Op het terrein is nooit meer wat gebeurd, waardoor alle resten in de bodem intact zijn. Je kan Oud Haerlem, samen met alle bebouwing op het terrein, bestempelen als het grootste en meest moderne kasteelterrein van Nederland uit die periode”.
Meettechniek
Het terrein in Heemskerk wordt gemeten met ElectroMagnetischeInductie, ook wel EMI. Geofysicus Ferry van den Oever: “Dat is een techniek in enorm hoge resolutie. Voor de metingen hebben we bijna 80 kilometer over het terrein gelopen. Met EMI kun je in de bodem kijken, zonder daadwerkelijk te graven”.
Tijdscapsule
Volgens archeo-geofysisch specialist Nancy de Jong-Lambregts van bureau Saricon is het onderzoek nog niet op de helft.
“De komende maanden voeren we meer metingen uit. Daarna is het tijd om ze te interpreteren en alle resultaten te verwerken. Het hele terrein is een grote tijdscapsule. Ik ben benieuwd welke bijzondere vondsten wij nog meer gaan aantreffen”.
Foto: Oud Haerlem hypothese: A. van Dongen en J. Roefstra. Rechter witte vak is het nieuw ontdekte kasteel (dronebeeld: Studio John Meijer).
Grandioos, weer een uitbreiding van onze geschiedenis in Heemskerk, hopelijk volgt er nog meer succes
De berichten over de hernieuwde belangstelling voor Oud Haerlem riepen herinneringen op aan 1960. In oktober 1959 werd bekend dat het ROB in het voorjaar van 1960 zou gaan opgraven. Ik zat toen op het Zaanlands Lyceum en was geïnteresseerd in kastelen en in archeologie. De gemeente Heemskerk reageerde positief op mijn vraag of ik een dagje mocht komen kijken bij de werkzaamheden. Op mijn brommertje reed ik op een dag in april van Zaandijk naar Heemskerk en melde mij bij de heer Halbertsma die vanuit het ROB de leiding had bij de opgraving. Het werd een interessante ervaring. De brieven van de gemeente Heemskerk van 12 februari en 29 maart 1960, Kenmerk C.A. , ondertekend door mr. H.J.M. Torino zijn nog in mijn bezit.
De belangstelling voor kastelen is altijd gebleven.