De Mariakerk te Uithuizermeeden wordt eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). Met de overdracht op vrijdag 17 juni heeft de organisatie precies honderd godshuizen in bezit (naast 2 synagogen, 62 kerkhoven en 9 vrijstaande torens).
De stichting gaat zorgdragen voor het monumentale gebouw zodat het behouden blijft voor de toekomst. René Paas, Commissaris van de Koning Groningen en beschermheer van de SOGK, houdt tijdens de feestelijke overdracht een toespraak.
Historie stichting
De Stichting Oude Groninger Kerken, opgericht op 13 mei 1969, dateert uit een tijd dat veel kerken bedreigd werden door ernstig verval. Dat stuitte betrokken en gemotiveerde mensen tegen de borst. Om kerken als erfgoed voor komende generaties veilig te stellen tilden zij de SOGK van de grond.
Tot op de dag van vandaag maakt de actieve stichting zich sterk voor het materiële en functionele behoud van monumentale Groninger kerken en hun omgeving. Materieel en functioneel gaan bij de SOGK naar eigen zeggen hand in hand. Oude kerken zijn immers niet slechts waardevolle historische gebouwen, het zijn vanouds ook plaatsen van ontmoeting.
Naast behoud van het erfgoed beoogt de stichting de belangstelling ervoor bij een breed publiek te vergroten. Zij doet dat onder andere door de deuren van zoveel mogelijk kerken open te zetten en een gevarieerd aanbod activiteiten te presenteren.
Mariakerk
Van ver is de ranke witte toren van de op een wierde opgetrokken Mariakerk Uithuizermeeden met zijn blauwe dakjes al te zien. Het gebouw stamt in aanleg uit het midden van de dertiende eeuw. De laat-romaanse kerk is, de naam zegt het al, gewijd aan Maria.
In de zestiende eeuw werd het godshuis vergroot met een gotisch koor en in 1705 volgde de uitbreiding met transepten, waarmee het bouwwerk uitgroeide tot een forse kruiskerk. In de negentiende eeuw vervolgens is de buitenzijde gepleisterd met onder andere imitatie natuursteenblokken en profiellijsten met ornamenten rond de ramen. Hierdoor kreeg het gebouw zijn classicistische uiterlijk.
Toren
In oorsprong had de Mariakerk Uithuizermeeden een losstaande toren. Deze maakte in 1717-1726 plaats voor een aangebouwd exemplaar, waarvan de daken zijn geschilderd in karakteristiek blauw. In de toren hangt een in 1897 door Petit en Fritsen in Aarle-Rixtel gegoten luidklok; een eerdere klok was bij brand teloor gegaan.
Orgel klinkt weer origineel
Voor de bouw van het orgel, dat dateert uit 1785, tekende A.A. Hinsz. Recentelijk is het instrument grondig gerestaureerd door orgelmakerij Reil uit Heerde, onder advies van Stef Tuinstra. Dit met het oogmerk het oorspronkelijke Hinszorgel en de originele klankkleur (nog) beter te benaderen.
Het rijk uitgevoerde front met houtsnijwerk en verguldwerk is afgewerkt in authentieke kleuren.
Rensemaborg
Van groot belang voor de Mariakerk waren de bewoners van de Rensemaborg. Zij bezaten het collatierecht; de grafkelder onder het koor was hun eigendom.
De verbouwing in 1705 werd in 1708 bekroond met het plaatsen van herenbanken en in de zuidoosthoek van de viering met een preekstoel en een doophek. Het zijn volgens de SOGK hoogtepunten in het werk van kistenmaker Allert Meijer en houtsnijder Jan de Rijk.
De rugschotten van de herenbanken fungeren als koorafsluiting waardoor het koor is gescheiden van de rest van de kerk en avondmaalruimte is geworden. Ter plaatse staat ook het grafmonument voor Rudolf Huinga (1754). Boven de kooringang hangt een rouwbord uit 1786 voor jonkheer Willem Alberda van Rensema.
Plaatselijke commissie
Na de overdracht gaat op termijn een plaatselijke commissie aan de slag met (het organiseren van) activiteiten in en om de kerk. Opdat een groter publiek blijvend kan genieten van het erfgoed.
Foto: Kerk en kerkhof van de Mariakerk te Uithuizermeeden (foto Duncan Wijting).