Talloze baby’s kwamen er ter wereld, menig oudere sleet er zijn laatste dagen. Het voormalige Sint Josephhuis in Heemskerk deed decennialang dienst als verpleeghuis en kraamkliniek.
Stadsherstel Amsterdam is als prijswinnaar en straks als nieuwe eigenaar trots dat die levendige zorgtraditie wordt voortgezet in de vorm van begeleid wonen en werken voor jongvolwassenen met een beperking.
Toekomstplan
Met als belangrijke voorwaarden ‘een publieksfunctie’ en ‘duurzaam in energie’ koos de gemeente Heemskerk het toekomstplan van Stadsherstel voor het voormalige Sint Josephhuis, een gemeentelijk monument.
Beneden komt een zorggerelateerde lunchroom waar jongvolwassenen met een beperking werken en worden ruimten ingericht met de mogelijkheid tot dagbesteding in samenwerking met ouderen. Boven zijn 16 tweekamerappartementen voorzien, aangevuld met gemeenschappelijke woonkamers.
Stadsherstel schreef het plan daartoe samen met de drie initiatiefnemers: Stichting Woongroep Sint Joseph, Stichting Goed voor Elkaar en adviesbureau WoonGraag.
Historie
De afgelopen jaren huurden kleine zelfstandigen het voormalige Sint Josephhuis als werkruimte, nadat de muziekschool en het Cultuurhuis eruit waren getrokken. Tot de verkoop aan de gemeente Heemskerk in 1982 en sinds de bouw in 1939 was zorgverlening er de orde van de dag.
De ziekenzorg ter plaatse rustte in de jaren ’30 op de schouders van vier katholieke Duitse zusters. Zij verpleegden inwoners die dat nodig hadden in een huis aan de Kerkweg. Er leefde een wens om een verpleeghuis voor ‘oude van dagen’ en jonge zieke moeders te maken, maar de lokale overheid hield dat tegen. De burgemeester wendde zich tot de kroon* en met haar toestemming kwam het Sint Josephhuis als verpleeginrichting op de Kerklaan nummer 1.
Slapen op de grond zonder verwarming
Onder meer de gevel, de klokkentoren en de voormalige kapel gelden als typerend voor wederopbouwarchitectuur. Die delen zijn er bij een verbouwing in 1959 aan toegevoegd.
In de eerste tien jaar van zijn bestaan was het Sint Josephhuis decor van roerige tijden. De bouw was in 1939 nog niet volledig afgerond, toen de zusters er bij een sneeuwlaag van 30 centimeter al introkken. Zonder verwarming en slapend op de grond doorstonden ze de eerste drie maanden. “Behulpzame buren zorgden voor eten”, herinnert zich zuster Antonia Marie in een artikel van de Historische Kring Heemskerk.
Kort na de opening van Rusthuis Sint Joseph op 15 april 1940 brak WOII uit. De zusters hadden hun nationaliteit niet mee. Het verpleeghuis richtte meteen een verbandkamer en schuilkelder in. Als levensmiddelenvoorraad hadden ze 500 weckflessen opgeslagen, die tijdens een storm uit de rekken schoven en kapot vielen. De inhoud was niet langer bruikbaar.
Op pad voor eten
Dankzij bijdragen van parochianen kwamen de zusters en hun patiënten de oorlog door, maar in de hongerwinter van ’44 moesten de zusters op pad om levensmiddelen in te zamelen. Zuster Antonia Marie: “Zuster Theophila en zuster Norbertina gingen hun geluk beproeven in de Noord op twee wankele fietsen, bedelend langs boeren en tuinders om voor het huis en zijn bewoners toch wat bij elkaar te krijgen. Beladen met vele kilo’s kwamen ze thuis”.
Ook moest het rusthuis in 1942 evacueren, maar de zusters keerden clandestien terug. Later in de oorlog verleenden ze wekenlang onderdak aan mannen die zich verschuilden bij razzia’s. Zij verstopten zich in een bed onder het schuine dak van de naaikamer. “Als er onraad dreigde zou een van de zusters op bed gaan liggen en men zou tegen de soldaten zeggen dat er iemand lag met tuberculose. Daar waren ze namelijk heel erg bang van”.
Alternatieve kraamkamer
Na de oorlog groeide de zorgvraag voor de inmiddels negen zusters. Nog steeds voor zowel ouderenzorg als jonge moeders. Er werden zo veel baby’s geboren dat ook de naai- en badkamer kraamkamer waren.
In 1949 en 1962 plaatsten de katholieken nieuwe vleugels aan de zuid- en westkant van het gebouw. Patiënten hadden tijdens hun verblijf vertier bij een relikwie van de grot van Lourdes in de tuin.
De roep om een echt ziekenhuis klonk steeds vaker en in 1965 ging het Sint Josef Ziekenhuis aan de Mozartstraat officieel open. In het Sint Josephhuis verpleegden de zusters tot 1982 bejaarden.
Stadsherstel Amsterdam koopt alleen het hoofdgebouw van het voormalige Sint Josephhuis. Een vleugel is gesloopt, de andere behoudt de bestaande woningen.
Zomer 2019 wordt een begin gemaakt met de verbouwing van het pand, die naar verwachting ruim een half jaar in beslag neemt.
*Ter herinnering aan dit besluit hangt er een kroontje boven het raampje in de voordeur. Toestemming van de Kroon was door de burgemeester aangevraagd, nadat de voltallige gemeenteraad het plan voor het pand had afgewezen.