De herbestemming van het stationsgebouw te Houthem – St. Gerlach en die van De Hallen in Amsterdam zijn de projecten die de Pieter van Vollenhovenprijs 2015 in ontvangst mogen nemen.
De jury van louter erfgoedpecialisten heeft de twee beloond, onder meer om te laten zien dat de omvang van een herbestemd monument niet maatgevend hoeft te zijn voor de impact van de herbestemming.
“Het belang van een kleinschalige herbestemming in Zuid-Limburg kan net zo groot zijn als dat van een grootschalige in Amsterdam. Beide zijn bijzonder op hun eigen manier. Wat overeenkomt is het doorzettingsvermogen van de initiatiefnemers in het proces”, aldus het juryrapport.
Vakantiewoning
De herbestemming van het station in Houthem-St.Gerlach tot vakantiewoning sprak de leden van de jury bijzonder aan. Niet alleen vanwege de wijze waarop het bouwwerk een prachtige nieuwe invulling heeft gekregen, maar ook hoe aan de omgeving is gedacht die in landschappelijke stijl is heringericht.
Het beeldbepalende gebouw uit 1903 is het enige resterende volledig houten stationsgebouw en daarmee uniek. Omdat het geen monumentenstatus had, dreigde niettemin kaalslag. Marco van der Wal nam het initiatief het station een nieuwe bestemming te geven. Hij redde met zijn onderneming Camino Vastgoed uit Geleen het direct aan het spoor gelegen pand van de slopershamer.
In nauwe samenwerking met de lokale gemeenschap maakte Van der Wal diverse partijen enthousiast en trok hen over de streep. NS Stations, Prorail, de dorpsraad, de gemeente Valkenburg en de eigenaar van de aangrenzende grond verleenden uiteindelijk hun medewerking. Het doorzettingsvermogen van Van der Wal is voor de jury doorslaggevend geweest de Pieter van Vollenhovenprijs aan dit project toe te kennen. De naamgever overhandigt de prijs op 20 mei persoonlijk aan de initiatiefnemer.
Tramdepot
Het herbestemde gebouw De Hallen in Amsterdam, onlangs ook uitgeroepen tot een van de winnaars van de prestigieuze EU-prijs voor cultureel erfgoed, had zijn simpele oorsprong als groot tramdepot. Het werd gebouwd tussen 1900 en 1928 voor het stallen en onderhoud van Amsterdams eerste elektrische trams.
De lange bakstenen loodsen met hun monumentale voorgevels aan de straatkant, de daken met slanke geraamtes en gebogen dakspanten (Polonceau spanten) zijn opvallend in het straatbeeld. De Hallen, een rijksmonument, was in het verleden een gesloten enclave in de uitbreiding van Amsterdam aan het eind van de 19e eeuw.
In de 21e eeuw zou dit soort tramdepots als zinloos worden aangemerkt. Maar de betekenis en het karakter van De Hallen bepaalden dat zij gerestaureerd moesten worden voor een ander doel en gebruik. Nu zijn er een bibliotheek, een hotel, een bioscoop, een restaurant, een foodhall, TV studio’s, opleidingscentra, een locatie voor lokale markten en kleine bedrijfseenheden gehuisvest. De Stichting Tramremise Ontwikkeling Maatschappij heeft, samen met architect André van Stigt (initiatiefnemer), de remise gered van de sloop en haar een nieuw leven gegeven. Van Stigt neemt de Pieter van Vollenhovenprijs 2015 op 10 juni in ontvangst.
Jaarlijks
De Pieter van Vollenhovenprijs is een jaarlijks terugkerende award aan een particulier of organisatie die de uitdaging is aangegaan een monument in Nederland te behouden door het een nieuwe bestemming te geven. De prijs is Van Vollenhoven in 2013 aangeboden bij zijn afscheid van het Nationaal Restauratiefonds na 27 jaar voorzitterschap. In zijn jaren als preses heeft Van Vollenhoven zich sterk gemaakt voor mensen die hun nek uitsteken om een monument te behouden. Om dit gedachtengoed levend te houden is de naar hem vernoemde prijs ingesteld.
Foto: het herbestemde houten stationsgebouw in Houthem-St.Gerlach.