In oktober en november van dit jaar is in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) archeologische onderzoek uitgevoerd door de bodem van het Hoornse Hop in kaart te brengen.
In dit deel van het Markermeer, voor de kust van Hoorn en Edam, heeft in 1573 de Slag om de Zuiderzee plaatsgevonden. Daarbij werd de Spaanse vloot verslagen door de Watergeuzen, wat leidde tot een periode van bloei voor de Westfriese steden.
Onderzoeksgebied en twee fases
Het onderzoeksgebied meet ruim 73 vierkante kilometer en ligt deels in de provincie Noord Holland en deels in Flevoland. Het valt onder de gemeenten Hoorn, Edam/Volendam, Almere, Lelystad en Drechterland.
Het onderzoek is in twee fases uitgevoerd: na een grove scan van het gebied waarbij potentieel interessante locaties zijn gemarkeerd, zijn deze punten in hoog detailniveau opgenomen. Daarbij zijn ook vondstlocaties meegenomen die eerder door vrijwilligers van de gemeente Hoorn zijn aangetroffen. Zij hebben jarenlang onderzoek uitgevoerd met een eigen schip dat uitgerust was met side scan sonar.
35 extra locaties
In totaal zijn tot dusver 35 locaties extra onderzocht. Uitkomst: er liggen in ieder geval 10 scheepswrakken in het Hoornse Hop. Op nog eens 4 locaties zijn eveneens mogelijke wrakresten aangetroffen.
Naast scheepswrakken zijn gebouwde resten gevonden. Verder zijn tientallen andere objecten op kaart gezet, zoals verloren autobanden, boeiankers en kabels.
Nauwkeurige bodemkaart
Ook is nu een nauwkeurige bodemkaart gemaakt, waarop zichtbaar is dat het grootste deel van de bodem bestaat uit zacht sediment en slib. Scheepswrakken zakken na het zinken snel in deze bodem weg.
Dat maakt het lastiger ze op te sporen, omdat slechts een klein deel van het wrak uit de bodem steekt. Veel wrakken kunnen dus nog onzichtbaar voor de sonar onder het slib liggen. Ook die wrakken zullen door de afdeklaag naar verwachting goed bewaard zijn gebleven.
Goed werkende methode
De resultaten tonen aan dat deze methode goed werkt om snel grote gebieden in kaart te brengen. Betrokkenen achten dat van belang, omdat grote delen van de Nederlandse waterbodem nooit eerder zijn onderzocht.
Hierdoor kan waardevol archeologisch erfgoed ongezien verloren gaan. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft om die reden vergelijkbare onderzoeken laten uitvoeren in andere delen van Nederland. De resultaten worden begin 2021verwacht.
Duikonderzoek
De volgende stap is om door middel van duikonderzoek te kijken wat deze locaties nu echt zijn en wat de archeologische waarde ervan is. Die zoektocht moet ook uitwijzen of de wrakken in het Hoornse Hop aan de Slag op de Zuiderzee gelinkt kunnen worden, of dat het om wrakken van recentere datum gaat.
Omdat dit teveel vindplaatsen zijn om door duikers te worden onderzocht, wordt een nadere selectie gemaakt van de meest veelbelovende locaties. Rekening houdend met bedreigingen voor het behoud zoals natuurlijke erosie. Die duikonderzoeken zullen naar verwachting in de zomer van 2021 worden uitgevoerd.
Foto: Wrak 763: een wrak met een lengte van meer dan 20 meter, grotendeels begraven in de waterbodem. Binnen het wrak liggen verschillende langwerpige objecten, mogelijk masten.