Het uurwerk en de vier cijferringen van de Muiderpoort in Amsterdam zijn na een grondige opknapbeurt bij Koninklijke Eijsbouts weer in volle glorie te aanschouwen.
Nadat de klok geruime tijd met kunst en vliegwerk aan de praat was gehouden, hield zij er vorig jaar definitief mee op. In januari zijn het uurwerk en de vier cijferringen daarom gedemonteerd voor het uitvoeren van groot achterstallig onderhoud.
Vanaf vandaag (woensdag 10 maart) kunnen ze er weer jaren tegenaan. Met dank aan de Vrienden van Stadsherstel Amsterdam en het Prins Bernhard Cultuurfonds.
Vlag op modderschuit
In voorbije tijden dienden klokken op straat vooral een praktisch doel. Op kerken en andere openbare gebouwen, goed zichtbaar boven de omringende bebouwing, gaven de forse wijzerplaten passanten duidelijkheid over het tijdstip.
Hoewel inmiddels vrijwel iedereen beschikt over een horloge of mobieltje waarmee men de tijd ‘bij zich draagt’, bewijzen de klokken nog altijd hun nut. Bovendien hebben ze historische en esthetische waarde.
Toen de wijzers van de Muiderpoort voorgoed stil vielen werd het uurwerk door menigeen dan ook gezien als ‘een vlag op een modderschuit’. Reden voor Stadsherstel de Koninklijke Eijsbouts in te schakelen. Want de Muiderpoort, van grote betekenis voor de geschiedenis van ’s lands hoofdstad, verdiende het zijn ‘tijd’ terug te krijgen, vond de monumentenorganisatie.
Nog twee
De Muiderpoort was ooit onderdeel van de 17e-eeuwse stadsmuur met bolwerken. Dat verdedigingswerk was voorzien van in totaal acht stadspoorten.
De in 1663 voltooide Muiderpoort stortte ruim een eeuw later deels in vanwege gebrekkige fundering. Een jaar nadien is een begin gemaakt met de bouw van het huidige bouwwerk.
Dat is de reden waarom de beeldbepalende Muiderpoort net als de Haarlemmerpoort, ook eigendom van Stadsherstel en eveneens wegens bouwvalligheid al eens vervangen, bewaard is gebleven nadat in 1866 de accijnzen bij de stadstoegangen waren afgeschaft. De overige poorten raakten in verval en overleefden de stadsuitbreidingen en de tand des tijds niet.
Rauws
De ‘nieuwe’ Muiderpoort is door stadsbouwmeester en militair-ingenieur Cornelis Rauws (1732-1772) ontworpen in de Dorische orde, een stijl die geassocieerd wordt met mannelijkheid en kracht en die eerder past in de Franse militaire architectuur dan binnen de Hollandse traditie.
De stijl geeft de poort een wat streng uiterlijk, wat prima past bij de functies die hij in de loop van de jaren bekleedde: van verdedigende functie via politiebureau in het begin van de twintigste eeuw tot kantoor van de Belastingdienst en de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs die er nu gehuisvest is.
Ook keizer Napoleon, die bij een bezoek aan Amsterdam in 1811 de sleutels van ‘zijn’ stad in ontvangst kwam nemen, zal zijn entree via de statige Romeins aandoende triomfboog vast hebben kunnen waarderen.
Lang traject
In 2019 nam Stadsherstel de Muiderpoort over van de lokale overheid, die vastgoed afstoot en onder andere voor dit rijksmonument een erfgoedorganisatie als nieuwe eigenaar zocht.
De poort behoefde geen restauratie, wel werd Stadsherstel geconfronteerd met achterstallig onderhoud.
Al gedurende langere tijd had vooral het uurwerk zwaar te lijden gehad. Telkens moesten servicemonteurs opdraven omdat de klok achterliep of zelfs vastliep. In 2020 echter bleek het uurwerk volgens Koninklijke Eijsbouts niet langer werkend te krijgen: het was op.
De zo gewenste opknapbeurt liet echter op zich wachten omdat de aanvraag voor onderhoudssubsidie tijd in beslag neemt. Stadsherstel zat ondertussen niet stil en maakte de rest van het financiële plaatje rond. Het Prins Bernhard Cultuurfonds was bereid een bijdrage te leveren en ook trouwe Vrienden en de Vriendenvereniging van Stadsherstel betaalden mee.
Kers op de taart
Achter de schermen is sinds januari hard gewerkt aan het weer werkbaar maken van het uurwerk en volledige restauratie van de vier cijferringen.
Woordvoerder Theo van der Linden van Koninklijke Eijsbouts: “De ringen zijn in onze werkplaats geconserveerd. Na demontage zijn ze eerst gestraald. Vervolgens zijn de slechte delen hersteld en na een laag primer zijn ze zwart afgelakt. De Romeinse cijfers en de wijzers kregen een laagje zogenoemd 23 3/4 karaat dubbeltorengoud: echt bladgoud dus, hoewel dat uiteraard slechts flinterdun is. Mocht hiervan iets afbladderen zorgt een gele ondergrond ervoor dat dat niet opvalt. De motorwijzerwerken zijn vervangen door rvs-exemplaren, zodat roest er geen vat op kan krijgen en ook het slagapparaat is vernieuwd. Het geheel ziet er weer schitterend uit”.
Het uurwerk van de Muiderpoort is terug. www.stadsherstel.nl
Locatie: Sarphatistraat 500, Amsterdam.
Foto: Het opgeknapte uurwerk van de Muiderpoort wordt met een hoogwerker teruggeplaatst (foto Stadsherstel Amsterdam).