Een hagelnieuwe ruïne, een kerktorentje op pootjes, een vissershuisje in het bos, een toren voor duiven, een brug van niks naar nergens en een hutje dat gelegenheid biedt tot schuilen of mijmeren. Wat hebben ze gemeen?
Het zijn follies: een verzamelnaam voor onverwachte, maffe bouwsels die ogenschijnlijk geen functie hebben. Dwaas maar vooral ook nutteloos, wordt vaak gezegd. Follies zijn echter aan een opmars bezig, er verrijzen er in Nederland steeds meer. Ze sieren menig park, bos, tuin of stad.
Op zoek naar ‘dwaasbouw’
Voor het zojuist verschenen Voor de gek! Follies in Nederland zijn fotograaf Edith Gerritsma en journalist Andrea Hijmans op zoek gegaan naar voorbeelden van ‘dwaasbouw’.
Op toegankelijke manier belichten ze in het in eigen beheer uitgegeven boek achtergronden bij oude en nieuwe follies, hun rol in het landschap en de relatie met lokale of regionale geschiedenis.
Gerritsma en Hijmans tonen diverse verschijningsvormen en bespreken dilemma’s rond behoud en restauratie van deze, bij het grote publiek grotendeels onbekende, vorm van cultureel erfgoed. Wie bouwen follies, wat bouwen ze dan en waarom?
Verkenning
Resultaat is een verkenning in woord en beeld van zo’n 150 Nederlandse follies, waaronder kunstmatige watervallen, uitkijktorens op miniformaat, huisjes, nepforten, tempels voor niet-bestaande goden en kluizenaarshutjes.
Vaak schuilt de dwaasheid daarvan in details die op het eerste gezicht niet opvallen. Op een aantal plekken wordt in de publicatie daarom letterlijk een venster op deze bijzondere elementen geboden; de gekte wordt als het ware uitgelicht. Een folly is immers vaak meer dan wat zij op het eerste gezicht lijkt.
Uit Engeland
Follies zijn komen overwaaien vanuit Engeland, waar het vanaf de 18e eeuw mode werd een landgoed of buiten te ‘stofferen’ met o.a. allerhande tempeltjes, nep-gotische overblijfselen en fantasiekasteeltjes.
Ook Nederland kent talloze follies. Sommige uit het verleden, maar ook veel hedendaagse varianten. Meestal ontworpen en gebouwd door architecten, beeldend kunstenaars of bijvoorbeeld metselaars of timmerlieden.
Vaak in opdracht van natuurbeheerders, erfgoedorganisaties of landgoedbezitters, of in het kader van een tijdelijke expositie zoals een follyfestival. Maar soms ook neergezet door particulieren in hun eigen achtertuin. Zelfs rijksbouwmeester Floris Alkemade blijkt folly-adept én follybouwer.
Follies trekken steeds meer bezoekers. Dat wordt de komende tijd naqr verwachting alleen maar meer. Door corona zijn we immers massaal gaan wandelen en fietsen. Een tocht langs follies kan een mooie manier zijn om Nederland opnieuw, op een dwaze manier, te herontdekken en te genieten van dit fantastische erfgoed.
Voor de gek! Follies in Nederland, Edith Gerritsma, fotografie en Andrea Hijmans, teksten, grafisch ontwerp/opmaak Wout de Vringer, ISBN 978-90-9034372-3 / NUR 653, kost 34,95 euro.
Verkoop en distributie/uitgeverij: www.folliesinnederland.nl
Foto: Huisje van Ka-Buur, vissershuisje, Noord-Holland, Overveen, buitenplaats Elswout, 1e helft 19e eeuw (foto Edith Gerritsma).