Arjan de Zeeuw, directeur Kennis en Advies bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), heeft op vrijdag 9 december de handreiking Transformeren met cultureel erfgoed overhandigd aan Metta Streefkerk, directeur Vastgoedorganisatie bij de gemeente Utrecht.
Het document geeft inzicht in de wijze waarop een transformatiekader kan worden opgesteld. Transformatiekaders helpen partijen erfgoed vroegtijdig mee te nemen bij ruimtelijke ontwikkelingen en samen te werken. Een en ander draagt volgens De Zeeuw bij aan een integraal ontwerp met hoge omgevingskwaliteit waarin cultureel erfgoed goed is geborgd.
Uniforme aanpak met vrije ruimte
In de praktijk wordt al veel met transformatiekaders gewerkt. De documenten voldoen echter niet altijd aan de gewenste kwaliteit en scherpte, constateert adviesbureau SteenhuisMeurs dat in opdracht van de RCE transformatiekaders onder de loep nam.
De handreiking die het bureau nu heeft opgesteld moet hier meer richting aan geven. Het document beschrijft een uniforme aanpak, die voor iedere locatie een eigen invulling kan krijgen. Voorbeelden van transformatiekaders uit onder andere Eindhoven, Rotterdam en Utrecht dienen voor opstellers van toekomstige kaders als inspiratie.
Gemeente regisseur ruimtelijke processen
Bij gebiedsontwikkelingen waar erfgoed een belangrijke rol speelt zijn veel partijen betrokken. Van projectontwikkelaar, eigenaar en ontwerper tot gemeente.
Gemeenten hebben een belangrijke rol als regisseur van ruimtelijke processen en zijn bij uitstek de partij die visies en belangen bij elkaar kan brengen. De handreiking Transformeren met cultureel erfgoed helpt om met alle partijen zo vroeg mogelijk in het proces samen te werken met gedeelde uitgangspunten, met cultureel erfgoed als vertrekpunt voor toekomstige ontwikkeling. Het transformatiekader kan in het proces worden ingezet als inspiratiedocument, afsprakendocument in het integrale plan- en besluitvormingsproces of als sturend en kaderstellend document.
Erfgoed voor de Toekomst
RCE-directeur Arjan de Zeeuw onderstreept het belang van vroegtijdig nadenken over de inpassing van cultureel erfgoed in ruimtelijke opgaven: “Het transformatiekader is een praktisch instrument om aan de voorkant van het proces met betrokkenen de wezenlijke identiteit en geschiedenis van een gebied te definiëren. Wat maakt een plek bijzonder? Hoe kun je de historische betekenis en het aanwezige erfgoed inzetten als ingrediënt voor het ontwerpen aan de toekomst? Door de bestaande kwaliteit van cultureel erfgoed te verbinden aan ontwerpkwaliteit, wordt inspiratie geboden aan gebiedsontwikkelingen, waar het fijn is om te wonen of te werken. De RCE wil in het netwerk van ontwerpers, erfgoed specialisten, initiatiefnemers en overheden handreiking bieden om erfgoed en ontwerp te positioneren bij de grote verbouwing van Nederland”.
Alle lagen inpassen
“Utrecht heeft ongeveer 200 monumenten in bezit”, weet Metta Streefkerk. “Wij werken in Utrecht al jaren aan transformaties van die locaties om ze zo toegankelijk mogelijk te maken. Regelmatig adviseert de rijksdienst daarover”. Recent voorbeeld is het in de Domstad gerenoveerde fort De Gagel met als sluitstuk groen aanplanting: 30 bomen en 600 beukenhaagjes.
Streefkerk: “Erfgoed moet toegankelijk zijn en in de buurt passen, langzaam transformeren en de juiste dingen beetpakken. We willen in Utrecht alle lagen inpassen met respect voor het monumentaal karakter. Het lukt ons hier en daar al behoorlijk goed om erfgoed, stedenbouw, groen en mobiliteit te integreren met erfgoed als uitgangspunt. Het transformatiekader gaat ons (nog) meer helpen, met de verdichtings- en energietransitie opgaven die er nog aan komen”.
Nederland in ontwikkeling
Nederland verandert. De komende jaren spelen de transitieopgaven waar het land voor staat een belangrijke rol in het ruimtelijk beleid. De RCE zet zich naar eigen zeggen met toepasbare kennis en praktische tools in om de positie van erfgoed daarin beter te verankeren.
De handreiking Transformeren met cultureel erfgoed. Handreiking voor het opstellen van transformatiekaders is te downloaden via https://www.cultureelerfgoed.nl/publicaties/publicaties/2022/01/01/transformeren-met-cultureel-erfgoed-handreiking-transformatiekaders.
Foto: Arjan de Zeeuw, directeur Kennis en Advies RCE overhandigt de handreiking Transformeren met cultureel erfgoed aan Metta Streefkerk, directeur Vastgoedorganisatie gemeente Utrecht (bron Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).