Landgoederenzone Baakse Beek in Bronckhorst is winnaar van de Gelderse Prijs voor Ruimtelijke Kwaliteit 2022. Vlindertuin de Zindering in Tiel sleepte de publieksprijs in de wacht. Beide ontvangen een bedrag van 10.000 euro, dat ze aan het eigen project mogen besteden.
Voor de prijzen, uitgereikt op maandag 19 december, had een extern adviespanel (twee ontwerpers, vijf studenten en een leek) uit 30 inzendingen 15 projecten geselecteerd die zich mochten presenteren tijdens een zogenoemde gebiedenparade. Volgens de vakjury vormden de genomineerden ‘een fraaie collectie van uiteenlopende opgaven, uit verschillende delen van Gelderland’.
Excellente aanpak van gelaagdheid
Tijdens de droge zomers van de afgelopen jaren stonden de watergangen van de landgoederen langs de Baakse Beek droog. De eigenaren drongen bij het waterschap aan op maatregelen.
Het schap koos ervoor om het natuurlijke watersysteem leidend te maken en het water in het gebied langer vast te houden. Dat betekent dat agrarisch landgebruik zich moet voegen naar de mogelijkheden en beperkingen van het natuurlijk bodem- en watersysteem. Hiervoor is een radicale omslag in denken nodig. Het waterschap is immers van oudsher gewend om water zo snel mogelijk af te voeren. Ook intensieve samenwerking met betrokken agrariërs was van belang om vrijwillige kavelruil tot stand te brengen. Naast de herinrichting van het watersysteem wordt 30 hectare nieuwe natuur ontwikkeld. Resultaat: een klimaatrobuust watersysteem, met ruimte voor landbouw, cultuurhistorie, natuur en recreatie. Het project heeft een hoge lerende waarde”.
Water leidend
Na de extreme weersomstandigheden van de afgelopen jaren is vrijwel iedereen ervan overtuigd dat water leidend moet zijn bij ruimtelijke opgaves, maar het principe ook daadwerkelijk in praktijk brengen is een tweede.
De Baakse Beek is volgens de vakjury een mooi voorbeeld van een project waarbij water echt leidend is. “Het schap kiest niet voor pappen en nathouden, maar voor grondige aanpak van het hele beeksysteem. Het probleem van verdroging is bovendien niet de enige opgave die ter hand is genomen. Ook de kaderrichtlijn water, herstel van de biodiversiteit en het cultuurhistorische landschap van de landgoederenzone liften mee. Om de ruimtelijke kwaliteit te borgen stelde het schap een handreiking op. Door herinrichting van het watersysteem, wordt een aantal landbouwprecelen minder geschikt als wei- of hooiland. De boeren in het gebied werkten samen met het waterschap aan de vrijwillige ruilverkaveling die hierop volgde. Het project is goed uitgewerkt op verschillende schaalniveaus, van het individuele kavel tot en met het hele watersysteem. Dankzij het herstel van de natuurlijke beekloop en talloze landschapselementen is de omgeving ook voor recreanten aantrekkelijker geworden”.
Vlindertuin Tiel
Publieksprijswinnaar Vlindertuin de Zindering doet zijn naam eer aan. Het project in Tiel zindert volgens de jury aan alle kanten: van bevlogen vrijwilligers tot zorgvuldige aanleg en combinatie van functies.
“Participatietuinen liggen meestal ergens achteraf in een woonbuurt, of bij het spoor. In Tiel durfden ze het aan een groot terrein in het centrum, direct bij stadspoort, over te dragen aan de bewoners. TielCentrumXL begon 10 jaar geleden met de aanleg van geveltuintjes. Sindsdien groeide de stichting uit tot een bewonersorganisatie met meer dan 100 vrijwilligers die met expertise een hoogwaardige natuurtuin kunnen aanleggen en beheren. Het enthousiasme van de initiatiefnemers is aanstekelijk. Ondertussen is de vlindertuin ook centrum van natuureducatie en stedelijke recreatie. Met de zadenbibliotheek spreidt de biodiversiteit zich als een olievlek over de stad uit. Had elke gemeente in Nederland een vlindertuin van dit kaliber, zou de impact niet te meten zijn”.
Jury
In de vakjury onder voorzitterschap van Walter Hamers, tevens voorzitter van het bestuur van het Gelders Genootschap, hadden zitting Peter Koelewijn, architect en stedenbouwkundige, adviseur ruimte en wonen, Dorien de Wit, adviseur leefbaarheid, onder andere bij de commissie omgevingskwaliteit bij de gemeente Apeldoorn, Jelle Hettema, adviseur erfgoed en ontwerp bij het College van Rijksadviseurs en Sofia Opfer, schrijver en redacteur, gespecialiseerd in landschapsarchitectuur.
Download hier het hele jury rapport