Herbestemmingspecialist BOEi voert de komende weken cultuurhistorisch onderzoek uit in de Dongecentrale te Geertruidenberg, waarbij archeologische technieken boven de grond worden ingezet.
In de STEG-kamer, de oude controlekamer van de stoom– en gascentrale, lijkt de tijd te hebben stilgestaan. Installatieschema’s hangen nog aan de muren en logboeken liggen nog open op bureaus waar dag en nacht gewerkt werd om Noord-Brabant van stroom te voorzien. Met ‘bovengrondse archeologie’ wordt beoogd een stap te zetten richting meer integraal erfgoedbehoud van de centrale.
Herbestemming
BOEi en de provincie Noord-Brabant werken voor herbestemming van de centrale aan een plan, dat aansluit bij de oorspronkelijke functie van het gebouw.
Komende weken wordt de controlekamer minutieus geregistreerd, opgemeten en gefotografeerd. Het ‘bovengrondse’ archeologische onderzoek is onderdeel van het project Mensen Vertellen over Monumenten, in het leven geroepen om bijzondere verhalen die aan cultureel erfgoed verbonden zijn vast te leggen. Het verslag van het onderzoek wordt vanaf januari 2018 gepubliceerd op (http://www.boei.nl/mensen-vertellen).
Vergeten
Volgens historisch ingenieur Jobbe Wijnen heeft BOEi nadrukkelijk in haar missie opgenomen verhalen van het cultureel erfgoed te ontsluiten en door te geven.
“We merken bij herbestemming vaak dat met bouwhistorisch onderzoek wel wordt stilgestaan bij de architectuur en het grote verhaal, maar dat de verhalen van de mensen worden vergeten. Dat deel van de monumentwaarde vind je in kleine sporen in het interieur – interieur dat bij herbestemming vrijwel altijd verloren gaat. Als je het verhaal van een gebouw wilt behouden en doorgeven, moet je verder kijken dan bij reguliere erfgoedonderzoeken”.
Wijnen vindt ‘archeologisch onderzoek in een gebouw’ een innovatieve manier om cultureel erfgoed te behouden voor toekomstige generaties. “Archeologie wordt meestal geassocieerd met onderzoek naar oude culturen en graven in de grond. Toch is er een stevige wetenschappelijke basis voor dit soort onderzoek, hoewel die in Nederland nog weinig bekend is. In ons land is zij slechts een paar keer eerder toegepast, bijvoorbeeld in de commandantswoning van voormalig kamp Westerbork om daarmee kwetsbare gebruikerssporen te registreren”.
Controlekamer
Bij de controlekamer van de STEG is de techniek van ‘bovengrondse archeologie’ goed toe te passen. Wijnen: “Het lijkt alsof het personeel in 2009 alleen de lamp heeft uitgedaan en is vertrokken. Je kunt echt nog ervaren hoe er dag en nacht gewerkt werd om Noord-Brabant van stroom te voorzien. Het is bijzonder zo’n plek nog vrijwel intact aan te treffen, een plek ook die kwetsbaar is voor verandering of schade”.
Naast het onderzoek in de controlekamer verzamelt BOEi andere verhalen over de Dongecentrale. Eenieder die gewerkt heeft op, of gewoond bij de Dongecentrale en daar iets over wil vertellen, kan contact opnemen via email j.wijnen@boei.nl of te bellen met 033 760 0660.
Wijnen: “We hopen dat oud-personeel op onze bevindingen zal reageren en waar nodig kan aanvullen. Wij kunnen alleen maar vastleggen wat we zien. Hoe het echt was moeten we van de betrokkenen zelf horen”.
Foto: de Dongecentrale in Geertruidenberg (foto Jan van Dalen).