Pampus bestaat morgen 125 jaar. Het forteiland, opgeleverd op 20 augustus 1895, is destijds ontwikkeld als modern en zelfvoorzienend systeem met als doel Amsterdam te verdedigen.
Het rijksmonument, onderdeel van UNESCO Werelderfgoed, staat op zijn verjaardag aan de vooravond van een duurzame transformatie. Nu om het klimaat te verdedigen. Het verouderde entreegebouw en de huidige energievoorziening gaan op de schop.
Spraakmakend
In 1874 werd de Vestingwet aangenomen. Als gevolg daarvan werd rond de hoofdstad van Nederland een waterlinie met een ring van forten aangelegd: de Stelling van Amsterdam. Die moest bij een aanval zelfvoorzienend kunnen opereren.
Op 20 augustus 1895 werd het eiland, officieel Fort aan het Pampus geheten, als sluitsteen van de stelling opgeleverd. Pampus – een van de eerste eilanden ter wereld gemaakt door mensen – was in die tijd hypermodern met niet alleen eigen drinkwateropvang en -filtering, maar ook met een eigen energiecentrale en sanitair met spoeling in de toiletten.
Pampus was in staat om 200 soldaten langdurig te huisvesten. Na de Eerste Wereldoorlog werd het eiland in zijn defensieve functie uiteindelijk overbodig door de introductie van vliegtuigen. Er volgden tientallen jaren van verval, illegale feestjes en zelfs een hippiekolonie.
In 1990 nam de Stichting Forteiland Pampus het eiland van de Nederlandse staat over voor vijftigduizend gulden.
Duurzame stappen
De geschiedenis van Pampus als zelfvoorzienend eiland biedt inspiratie voor de toekomst door te laten zien hoe erfgoederen een bijdrage kunnen leveren aan de energietransitie.
De grootste duurzame ontwikkeling van Pampus heeft betrekking op de bouw van een volledig nieuw circulair entreegebouw, ontworpen door Paul de Ruiter Architects.
Het ontwerp ligt verzonken in de aarden wal van het eiland. Ook komt er een nieuw, innovatief energiesysteem, volledig draaiend op zonne- en windenergie. Onlangs nam Pampus al een duurzame biovergister in gebruik. De Circ BioDigester 50 zet al het organische afval van het eiland om in groene energie en plantenvoeding.
Foto: Pampus vanuit de lucht (foto Samuel van Leeuwen).