Op Driekoningen (woensdag 6 januari) is in klein comité het januarinummer van Groninger Kerken aangeboden aan bisschop De Korte van het bisdom Groningen-Leeuwarden. Dit omdat het hele tijdschrift ditmaal in het teken staat van katholieke schuilkerken in stad en provincie Groningen in de 17e en 18e eeuw.
Groninger Kerken is een kwartaaluitgave over alles wat met kerken in Groningen te maken heeft. Anja Groeneveld-Smit die als vrijwilliger historisch onderzoek verricht bij de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK), verzorgde de tekstuele inhoud.
Ons’ Lieve Heer op Solder, op de hoek Oudezijds Voorburgwal en Heintje Hoeksteeg in Amsterdam, is wellicht de bekendste schuilkerk van Nederland. Zij herinnert aan de tijd van de Republiek, vaak geroemd als een periode van tolerantie maar tezelfdertijd een tijdperk waarin het katholieken verboden was hun godsdienst in het openbaar te belijden.
‘Op solder’
Ook in Groningen hielden katholieken na de Reductie van 1594 noodgedwongen heimelijk hun bijeenkomsten: ‘op solder’ in particuliere woningen en (pak)huizen, vaak in achterafsteegjes, maar ook in boerenschuren en borgen. Bij het grote publiek zijn deze plekken amper bekend. Van de schuil- of huiskerken en hun inrichting is slechts weinig bewaard gebleven, maar het gebruik en de locaties zijn nog te reconstrueren.
Historica Groeneveld-Smit schrijft in het themanummer over de complexe aanloop tot de Reductie, hoe katholieken in de periode 1594-1798 hun geloof uitoefenden en welke materiële erfenis zij nalieten.
In het verborgene
Veel kerken in bezit van de Stichting Oude Groninger Kerken dateren uit de middeleeuwen en hebben daarmee een katholieke oorsprong. Over de kunsthistorische waarde van deze unieke gebouwen en hun inrichting is al veelvuldig gepubliceerd. Maar over de periode daarna, de geloofsuitoefening in het verborgene, is – uiteraard – veel minder bekend. Met deze uitgave hopen de SOGK en samenstellers een bijdrage te leveren aan de diversiteit en kennis van het religieus erfgoed, en de waardering daarvoor, in de provincie Groningen.
Foto: Mgr. G.J.N. de Korte, Anja Groeneveld-Smit, Peter Breukink (directeur SOGK) en Martin Hillenga (secretaris redactie Groninger Kerken).