Het Allard Pierson in Amsterdam heeft een shabti (grafbeeld) van de Nubische koning Senkamanisken verworven. Het serpentijnstenen beeldje, dat dateert uit de periode 643-623 voor Christus, is 17 centimeter hoog. Het wordt gerekend tot de fraaiere beelden uit het graf van Senkamanisken te Noeri (Soedan).
De aankoop op 7 juli bij Christie’s London is mogelijk gemaakt dankzij steun van het Mondriaan Fonds, de Vrienden van het Allard Pierson/Amsterdams Universiteitsfonds en het Fonds Asklepios. De shabti is sinds vandaag (dinsdag 31 augustus) in het museum te bekijken.
Culturele uitwisseling
De shabti is een sprekend voorbeeld van de rijke culturele uitwisseling tussen het oude Egypte en het zuidelijk gelegen rijk van Koesj in het gebied dat nog steeds Nubië heet (huidig Zuid-Egypte en Noord-Soedan).
Tijdens de 25e dynastie (746-664 v.Chr.) heersten de Koesjitische koningen over beide landen. Van de bijna 1.300 shabtis die de archeoloog George Andrew Reisner (1867-1942) in Senkamanisken’s piramide opgroef in 1917 zijn er ongeveer 400 van steen in verschillende vormen, afmetingen en kwaliteit. Bijna alle zijn terug te vinden in Khartoem, Cairo en Boston. Elk van de shabtis is uniek en bevat informatie over de verschillende ambachtslieden die de shabtis hebben gemaakt.
Magisch
In de Oudegyptische geloofsovertuiging konden shabtis op magische wijze het werk van de overledene in het hiernamaals overnemen. De beeldjes werden voorzien van een spreuk uit het Dodenboek die het beeldje opriep in plaats van de overledene de werkzaamheden uit te voeren.
Vooral in graven van welgestelde personen zoals de koninklijke familie, werden wel zo’n 400 shabtis geplaatst: één voor elke dag van het jaar en een opzichter per tien shabtis. Slechts enkele shabtis waren van hoge kwaliteit, voorzien van langere teksten en in het ideale geval van de naam van de overledene – zoals deze. Uit Nubië zijn alleen koninklijke shabtis bekend.
Dwarsverbanden
Oudheden die aantoonbaar te herleiden zijn tot de plek waar ze hun oorspronkelijk functie hebben vervuld (in dit geval een koninklijke piramide) komen zeer zelden op de kunstmarkt. Er bevindt zich nog geen shabti van Senkamanisken in een Nederlandse openbare collectie. Deze shabti is van uitzonderlijke artistieke kwaliteit en vormt een zeer belangrijke aanvulling op de verzameling van het Allard Pierson.
Het beeldje illustreert allerlei dwarsverbanden tussen de culturen van het oude Nabije Oosten, Egypte en de Klassieke Wereld. De familie van Senkamanisken’s grootvader veroverde Egypte, leverde strijd tegen de Assyriërs en verloor later opnieuw terrein aan de Egyptische farao’s. Dit grafbeeld maakt het mogelijk de Nubische cultuur en identiteit in het museum voor het voetlicht te brengen.
Volgens Wim Hupperetz, directeur van het Allard Pierson, belichaamt de shabti van Senkamanisken de verbondenheid van de Egyptische en de Nubische culturen. “Hij wordt een van de topstukken in de vaste presentatie Van Nijl tot Amstel en geeft letterlijk een gezicht aan de Nubische collectie”.