Archeologen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) hebben vandaag (donderdag 30 november) in het rapport Nieuw licht op Leithon de resultaten gepresenteerd van de opgraving in Leiderdorp van een woonplaats uit circa 600-850 na Christus.
De huizen lagen aan de oever van een riviertje. Het onderzoek, gefinancierd door de lokale overheid en het rijk, is in 2013 uitgevoerd in het kader van voorgenomen nieuwbouw naast tennispark De Munnik. Uitsluitend de terreindelen waar woningen zouden komen, zijn opgegraven. Het overige deel is als park in de nieuwe wijk ingepast en wordt archeologisch rijksmonument.
Kratten met vondsten
Vooral de ruim 200.000 vondsten die als afval in het riviertje zijn gegooid, vertellen volgens de onderzoekers verhalen over de plek. Bijzonder zijn de houten voorwerpen, leren schoenen, benen kammen en stukken touw. Die blijven enkel onder gunstige bodemomstandigheden bewaard. De kleibodem van Leiderdorp blijkt daartoe uitermate geschikt.
Ook de vondst van ijzeren gereedschappen en wapens, bronzen, zilveren en gouden metalen sieraden en munten is opvallend. Verder zijn duizenden aardewerkscherven en stukken natuursteen, verschillende donutvormige gewichten van weefgetouwen, scherven van drinkglazen en ijzerslakken verzameld.
Botten
De meeste vondsten bestaan uit dierenbotten, vooral van runderen, varkens, schapen, geiten en paarden, maar ook vissen. De botten maken o.a. duidelijk wat voor vlees er op tafel kwam. Enkele stukken walvisbot zijn afkomstig van aan de kust gestrande dieren. Behalve voor hun vlees kunnen de botten zijn uitgekookt voor traanolie.
Uit het riviertje komen ook menselijke skeletresten. Mogelijk heeft in de omgeving een grafveld gelegen waaruit een selectie van botten is ‘herbegraven’ bij wijze van voorouderverering.
Veelzijdige boeren-handelaars
Alle vondsten verhalen over het dagelijks leven langs de oevers van het riviertje. Ook verschaffen ze inzicht in de wijze waarop mensen gekleed waren en hun welstand. Er woonden boerengezinnen die zich naast het bewerken van akkers en het houden van vee met visvangst onledig hielden. In de huizen op de oever werd niet alleen gewoond, maar werden ook wollen stoffen gemaakt. Verder was een smid actief.
Landbouw en handwerk waren niet de enige werkzaamheden van de toenmalige bewoners. Een deel ervan nam actief deel aan de omvangrijke handel waar het Nederlandse kustgebied bekend om was. Wijn, maalstenen en potten uit Duitsland werden via de Oude Rijn naar Engeland en Scandinavië verhandeld. Door die handel was Leiderdorp voor die tijd zeer welvarend. Een gevonden buidel met daarin zilveren munten en bronzen spelden was eigendom van een (haar)speldenmaker. Is die buidel verloren of om andere reden in het water terecht gekomen?
Leithon
Het dorp waar de huizen deel van uitmaakte heette indertijd Leithon. De naam is voor het eerst genoemd rond 900, maar is waarschijnlijk ouder. Omstreeks 840 kwam plotseling een einde aan het gebruik van dit deel van de oevers langs het riviertje. Waarom weten we niet.
Was een zware stormvloed in 838 de oorzaak of waren het plunderende Vikingen die in die periode onze streken onveilig maakten? In Leiderdorp zijn de resten van de huizen en het riviertje door een dikke laag klei afgedekt. De boeren verhuisden naar de locatie van het huidige dorpscentrum. Daar lag een hoge oever van de Oude Rijn, waarop beter gewoond kon worden.
Toekomst
Woonplaatsen uit die tijd zijn in West-Nederland uitermate schaars, zeker in combinatie met een met afval opgevulde rivierbedding. De opgravingen laten zien wat dergelijke plekken kunnen vertellen over wonen, werken en begraven op de oevers van de Oude Rijn en zijriviertjes.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft de resterende terreindelen beschermd als archeologisch rijksmonument. Dat zorgt ervoor dat de plek voor toekomstige generaties bewaard blijft. Als er om wat voor reden ooit weer opgegraven moet worden, zal dat volgens de RCE met betere methoden en technieken moeten gebeuren dan nu is gedaan. Het levert naar verwachting nieuwe verhalen op. Er is immers niet één verhaal van het verleden, maar vele.
Meer informatie
Over de opgraving en de vondsten is in samenwerking met de Stichting Leiderdorps Museum een tentoonstelling in voorbereiding die in september 2018 wordt geopend in het nieuwe Leiderdorpse museum.
Foto: Optekening van de afvallaag in het riviertje (bron UvA).