Al 25 jaar staat STIF op de bres voor behoud en herbestemming van afgedankte fabrieksschoorstenen, net als kerken en molens karakteristieke blikvangers in de skyline van stad en dorp. Het zilveren jubileum wordt op 31 maart gevierd in de Achterhoek. Hoogtepunt is de uitreiking op Industriepark DRU in Ulft van de 10e klimijzerprijs.
Herbestemmingsspecialist BOEi krijgt de prijs voor haar inspanningen tot behoud en herbestemmen van schoorstenen in onder meer Ede (op het voormalige ENKA-terrein), Wageningen (steenfabriek de Bovenste Polder), Bergen op Zoom (spiritusfabriek Nedalco), Rotterdam (het Zuiderziekenhuis), Oosterhout (wasserij Juliana) en Tegelen bij Venlo (Wienerberger schoorsteen van voormalige dakpannenfabriek).
Ook was BOEi in 2013 actief bij de verplaatsing naar het DRU-complex van de gedemonteerde, 35 meter hoge schoorsteen van de vroegere zuivelfabriek Vika in Ede. Daarmee werd enige plaatselijke schoorsteengeschiedenis in ere hersteld, want de zeven blikvangers die het park in Ulft ooit rijk was zijn afgebroken.
BOEi
BOEi is de handelsnaam voor de Nationale Maatschappij tot Restaureren en Herbestemmen van Cultureel Erfgoed. De non-profit organisatie legt zich toe op behoud en het zoeken naar nieuwe functies voor leegkomende fabrieken, watertorens, boerderijen, kerken, kloosters, gevangenissen en schoorstenen.
In de Gelderse Achterhoek was BOEi betrokken bij de herontwikkeling van zeven monumentale fabrieksgebouwen van de DRU en het veilig stellen en herbestemmen van de voormalige graansilo in Wehl.
STIF
De Stichting Fabrieksschoorstenen (STIF) besloot vorig jaar haar jubileumviering, onder andere vanwege corona, naar 2023 te verplaatsen. De viering valt samen met het Europese jaar van de fabrieksschoorstenen.
Aanleiding tot de oprichting van STIF in 1997 was de kaalslag aan overbodig geworden schoorstenen in de laatste 60 jaar. Ooit telde Nederland circa 11.000 exemplaren, daarvan zijn er nog een kleine 700 over.
Volgens STIF zijn de blikvangers, die vaak Lange Jannen worden genoemd, een niet weg te denken onderdeel van lokale identiteit. Bij elke schoorsteen hoort een verhaal, aldus de stichting. Zoals dat van ‘het bloed, zweet en tranen van de arbeiders’, maar ook dat van de architectuur. Sommige zijn door de fraaie detailleringen, ware juweeltjes van bouwkunst. Probleem bij herbestemming is de nieuwe functie. Dat is moeilijk, ook al zijn er geslaagde voorbeelden als zendmast voor het mobiele telefoonverkeer en vogelbroedruimte.
Van Doetinchem naar Ulft
STIF bezoekt op 31 maart in Doetinchem eerst de gespaard gebleven schoorstenen van Vredestein en Philips, die met de ketelhuizen op de gemeentelijke monumentenlijst staan. Aansluitend gaat het naar de DRU in Ulft.
De tiende klimijzerprijs, vernoemd naar de klimijzers aan een schoorsteen, wordt voor het laatst uitgereikt. De stichting vindt het na tien keer tijd voor een nieuw eerbetoon.
Foto: De gespaard gebleven en inmiddels gerestaureerde schoorsteen en ketelhuis van bandenfabriek Vredestein in Doetinchem (foto Leo ten Have).