Het herstel van de hoogste gemetselde schoorsteen van Nederland, de spingasschoorsteen – bijgenaamd de Dikke – op het voormalige ENKA-terrein in Ede, is afgerond. Daarmee nadert erfgoedorganisatie BOEi de eindstreep van 20 jaar restaureren ter plaatse. De schoorsteen wordt op 19 augustus in het zonnetje gezet.
De historische schoorsteen van de voormalige kunstzijdefabriek is 85 meter hoog en heeft een doorsnede van ruim 10 meter bij de voet. Het is een bijzonder herkenningspunt in de nieuwe wijk ‘OP Enka’. BOEi stak veel tijd en geld in restauratie van de kolos. Door stof en geluid bleef dat ook voor bewoners niet onopgemerkt.
Trots
“Maar nu is iedereen trots op dit icoon van hun woonwijk”, zegt Arno Boon, directeur van BOEi, eigenaar van de schoorsteen en talloze andere ENKA-monumenten. “We hopen dat we snel een nieuwe gebruiker vinden. Er zitten openingen in voor ramen, je zou er kunnen wonen, een kantoor vestigen of een bed and breakfast beginnen. Maar je moet natuurlijk wel liefhebber zijn van bijzondere monumenten”.
‘Droombeleving’
Aandacht voor de schoorsteen is er op 19 augustus tijdens een bijzondere zomervoorstelling, in het kader van de landelijke erfgoedparade; een ander initiatief van BOEi met steun van de VriendenLoterij.Met muziek, videobeelden en verrassende aankleding wordt de schoorsteen volgens Boon een ‘droombeleving’; met ’s ochtends speciale kindervoorstellingen (zie link).
Nu de schoorsteen is gerestaureerd en het Poortgebouw – waar BOEi als adviseur bij betrokken is – ook bijna gereed is, nadert de voltooiing van de transformatie van het ENKA-terrein, waar de erfgoedorganisatie meer dan 20 jaar aan gewerkt heeft. Het voormalige fabrieksterrein vlakbij station Ede-Wageningen veranderde in die twee decennia van een treurig en verwaarloosd gebied in een geliefde en gedifferentieerde nieuwe woonwijk.
Historie zichtbaar
De historie van de locatie is overal zichtbaar door behoud en herbestemming van een flink aantal monumentale gebouwen. Ook nieuwe straatnamen zoals Conerij, Spinnerij en Twijnerij herinneren aan de kunstzijdefabriek die Ede economisch op de kaart zette.
Van 1922 tot 2002 was ENKA er gevestigd, een van de grootste fabrieken van Nederland. Het bedrijf genoot bij consumenten vooral bekendheid vanwege de zemen en sponzen die er werden geproduceerd.
De projecten van BOEi bleken een katalysator voor de bijzondere gebiedsontwikkeling. Op het terrein (40 hectare) staan nu circa 1.500 woningen (ontwikkeld door AM), een basisschool, voor- en naschoolse opvang, kinderdagverblijf, horecavoorziening en een fietsexperience. Er is 20.000 vierkante meter aan monumenten bewaard gebleven en herbestemd. Biodiversieit en duurzaamheid speelden een grote rol bij de herinrichting, zowel bij de gebouwen als bij de inrichting van de openbare ruimte.
Boon: “We zijn ongelofelijk blij met wat hier tot stand is gebracht. OP ENKA hoort wat mij betreft thuis in de top 3 van grootste succesvolle gebiedsontwikkelingen in Nederland, samen met Strijp S en het Westergasfabriekterrein. Waarbij het monumentale erfgoed zijn weerslag in de wijk heeft gekregen”.