ERM-richtlijnen zijn zeer nuttig, ook voor het voeren van een gesprek, vindt bouwkundig adviseur Anne Wieringa, gevestigd te Winsum in de gemeente Het Hogeland, provincie Groningen.
“Wij hebben ons eigen bureau laten certificeren”, verklaart hij, “vanwege het oordeel over wat we met passie doen: het goed onderhouden van monumentale gebouwen. Een onafhankelijk auditor heeft ons werk van planvorming tot begeleiding van restauratiewerken als goed beoordeeld; daar zijn we als team trots op”.
Tachtig molens
Wieringa volgt in noordoost Nederland naar eigen zeggen het wel en wee van een kleine tachtig molens. “Dat begon in 2007 met enkele, maar vermeerderde zich snel. Vervolgens kwamen er een kerktoren, een school en andere bouwwerken bij. Zo groeide de collectie”.
Wieringa’s bureau verzorgt nu onderhoudsplannen, bouwtekeningen, cultuurhistorische verkenningen, vergunningen en subsidieaanvragen. Vanuit een pand in de provincie Groningen dat onder zijn leiding is verduurzaamd en gerestaureerd: het voormalige raadhuis in Winsum, in 1906 ontworpen door architect Adrianus van Wissen.
Aardbevingsproblematiek
De vragen aan bureau Wieringa nemen volgens de grondlegger almaar toe. Mede veroorzaakt door de aardbevingsproblematiek. Zo heeft het bureau onderzoek gedaan naar de aardbevingsbestendigheid bij molens in de regio. Daartoe zijn bij vier molens van het Groninger Landschap en de Groninger Poldermolens trilsensoren geplaatst.
Die sensoren meten trillingen bij een stilstaande, niet in bedrijf zijnde molen en trillingen die ontstaan door een draaiende molen. De intensiteit van beide wordt vergeleken met trillingen bij een aardbeving. Aan de hand van de uitkomsten kan worden bepaald of de molen aardbevingsbestendig is.
Wieringa: “Zijn de trillingen bij een aardbeving zwaarder dan die van de eigen bewegingen, dan brengen we de constructie van de molen in kaart en onderzoeken we welke gevolgen een aardbeving kan hebben. Met andere woorden: is de molen veilig of niet. Zo niet, dan bekijken we welke versterkingsmaatregelen nodig zijn om ervoor te zorgen dat hij dat wel wordt”.
Werktuigen
“Molens zijn monumenten”, weet Wieringa. “Zij vertegenwoordigen ons cultureel erfgoed. Het zijn ook instrumenten. Je hoort ze in ontwikkeling te houden, te moderniseren en te blijven innoveren, zoals dat eeuwenlang is gedaan”.
Volgens de expert moeten onderhoudsgevoelige onderdelen van een maalderij regelmatig vervangen worden. Als het kan door ze opnieuw te maken zoals ze waren.
“Dus eikenhouten balken moeten bij voorkeur door nieuwe worden vervangen. Soms grijpt men naar moderne planken, zoals voor steigers van hedendaagse jachthavens. Daar word ik niet vrolijk van. Een paar jaar geleden vroeg mij een molenaar: ‘Kunnen we die houten planken op de stelling (omloop van de molen) niet vervangen door kunststof, door composiet?’ Ik zei (met een glimlach): “Dan kan die molen ook van de Monumentenlijst af”.
Gespreksstof
Volgens Anne Wieringa helpen de ERM Uitvoeringsrichtlijnen. Reden waarom ook hij zich heeft laten certificeren. Al is een URL, en zeker ook de Restauratieladder, in de praktijk soms aanleiding voor discussie.
“Wij hebben bijvoorbeeld een molen waar roeden moeten worden vervangen. De oude waren korter dan de originele. Dus we wilden de nieuwe langer maken, het gevlucht verlengen en zo het origineel herstellen. Is dat volgens de Restauratieladder 3B, Imiteren, of is dat 3C Verbeteren, omdat we teruggaan naar de oude lengtes? En wat gebeurt er dan? De voorzoom wordt langer en er komt een hekstok bij – ergo: de verdeling van het houtwerk wordt anders. Dus pas ik het monument aan. Met de Restauratieladder, en dat heb ik met mijn auditor besproken, heb ik dat kunnen motiveren. En let op: de achterliggende reden was dat deze molen zijn eigen stroomvoorziening verzorgt, niet door een generator, waarvoor een zo goed mogelijk gevlucht nodig is. Zo blijft het werktuig optimaal in functie”.
Tekst: Theo van Oeffelt
Foto: Het voormalige en inmiddels verduurzaamde raadhuis in Winsum (foto Wieringa).