Utrecht gaat het duurzamer maken van monumenten verder stimuleren. Monumenteneigenaren krijgen meer mogelijkheden en informatie over het toekomstbestendig maken van hun panden.
De historie van de Domstad wordt de komende jaren volgens de gemeente (nog) beter zichtbaar gemaakt in het straatbeeld en in navolging van de vele herbestemmingen wil Utrecht dat meer monumenten voor een breder publiek toegankelijk zijn. Dat staat in de Erfgoednota 2021-2030 die het dagelijks bestuur van de stad zojuist heeft gepubliceerd.
“Utrecht heeft een rijke geschiedenis die bepalend is voor de eigenheid en identiteit voor de stad”, zegt wethouder Anke Klein (Erfgoed). “Om te zorgen dat erfgoed ook in de moderne tijd inpasbaar blijft is het belangrijk vast te leggen hóe we ermee omgaan. Dat doen we in deze Erfgoednota. Sinds deze zomer is Utrecht twee werelderfgoederen rijker, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Neder-Germaanse Limes. We zijn trots op onze historische stad. Daarom willen we dat iedereen het erfgoed kan beleven en dat het waardevol en bruikbaar blijft”.
Zonnepanelen en isoleren
Het energiezuinig en duurzaam maken van monumenten wordt meer gestimuleerd, op die manier kan het erfgoed volgens de lokale overheid een bijdrage leveren aan het energievraagstuk.
In 2030 moet de CO2-uitstoot in deze gebouwen 40 procent lager zijn dan nu, en 60 procent lager in 2040. Dat gebeurt bijvoorbeeld door monumenten beter te isoleren. Ook zonnepanelen op monumenten dragen bij aan verduurzaming. Daarbij blijft de historische kwaliteit van het erfgoed behouden.
Het stadsbestuur van Utrecht biedt vanaf 2022 extra mogelijkheden voor voordelige leningen voor energiemaatregelen in gemeentelijke monumenten. Informatie voor monumenteigenaren over het verduurzamen van monumenten moet daarnaast duidelijk vindbaar zijn. Op het gebied van duurzaamheid wil Utrecht naar eigen zeggen tot de koplopers behoren. Het verlagen van energiegebruik in monumenten en het plaatsen van zonnepanelen binnen de mogelijkheden die de gemeente heeft past bij die ambitie.
Een expositie over verduurzaming van monumenten van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is in het najaar van 2022 tentoongesteld in het Stadskantoor. De expo beoogt inspiratie en mogelijkheden te bieden voor eigenaren van historische woonhuizen om hun gebouwen te verduurzamen. Verder houdt de gemeente regelmatig bijeenkomsten voor monumenteneigenaren over verduurzaming.
Ook kunnen monumenteneigenaren subsidie aanvragen voor een zogenoemd DuMo-advies (duurzaam monumentenadvies). Dit wordt de komende jaren gecontinueerd.
Nieuwe functies
De afgelopen jaren hebben verschillende monumentale gebouwen in de Domstad een nieuwe functie gekregen.
De ervaring met het herbestemmen van gebouwen (zoals kerken en industrieel erfgoed) wordt ingezet bij de toekomstige herontwikkeling van monumentale gebouwen tot bijvoorbeeld woningen en/of maatschappelijke of culturele voorzieningen. Door monumentale gebouwen op deze manier in te zetten worden ze toegankelijk voor meer mensen.
Hittestress voorkomen
De historische structuren van parken en singels zorgen voor een aangenaam leefklimaat.
Utrecht kent veel plekken met historisch groen en water, zoals parken, de stadsbuitengracht en de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Door het erfgoed te behouden en in te zetten bij ruimtelijke ontwikkelingen draagt het niet alleen bij aan een gezonde en prettigere leefomgeving, maar ook aan klimaatadaptatie. Door bijvoorbeeld oude groen- en waterstructuren slim te benutten, kan regenwater beter worden afgevoerd. Historisch groen zoals oude bomenlanen zorgt bovendien voor verkoeling op extreem warme dagen, zo kan het helpen hittestress te voorkomen.
Erfgoed voor iedereen
Bij de zorg voor het erfgoed in de stad worden inwoners zoveel mogelijk betrokken. Dat gebeurt bijvoorbeeld door informatie en kennis digitaal beschikbaar te stellen en door Utrechters te betrekken bij het aanwijzen van nieuwe monumenten.
Met de twee nieuwe UNESCO-werelderfgoederen en de viering van 900 jaar stadsrechten in 2022 wordt op veel meer locaties in de Domstad erfgoed zichtbaar gemaakt; het moet voor iedereen te beleven zijn. Naast de aandacht voor materieel erfgoed maakt immaterieel erfgoed een belangrijk onderdeel uit van de Utrechtse geschiedenis. Denk aan de viering van Sint Maarten en de Utrechtse volkstaal. In de erfgoednota wordt benoemd dat Utrecht het immaterieel erfgoed een duidelijke plek wil geven.
Lees hier meer over de nota.
Foto: Het monumentale stadhuis van Utrecht van bovenaf.